Ooit adviseerde programmamaker Teun van de Keuken mij op een vernissage met klem het twitteraccount @MarnixAmsterdam te volgen. In het begin zaten er veel ‘borsten’ en, soms, banale triomfen van een dekselse copywriter in zijn timeline, maar de laatste maanden heeft hij de ál te melige invallen eruit gesloopt en ben ik hem, in zijn doorwrochte maar doorgaans lichtvoetig geuite kijk op de actualiteit, nóg meer gaan waarderen.
Misschien steek ik de veer nu iets té ver in zijn reet, maar ooit beweerde ik dat hij als één van de weinige Twitteraars aan een heus ‘oeuvre’ in zijn timeline werkt en dat zijn account, voor mij althans, bijna krantvervangend is. Een paar serieuze voorbeelden uit zijn dagelijkse productie: ‘Als we elke mogelijkheid tot blunderen, heimelijkheid en het maken van fouten uit de mensheid slopen, leven we in een hel van middelmaat’. Of deze: ‘Ik wil helemaal niet perfect worden in de zin van foutloos en maatschappelijk gezien onfeilbaar. Flikker op. Laat mij m’n kop stoten’. Of deze: ‘Het systematisch maar langzaam uitleveren van onze verworvenheden is een sluipend, bijna geruisloos proces. Het interesseert mensen weinig.’ En tenslotte: ‘Het “ik-heb-niks-te-verbergen”-argument is net zoiets als vrolijk je hoofd in een met leuk roze bont en glittertjes versierde strop steken’.
Op de één of andere manier lezen deze tweets anno 2014 voor mij als een helderder politiek programma dan alle partijprogramma’s die de komende maanden in verband met gemeenteraadsverkiezingen en Europese verkiezingen zullen verschijnen. En wat me er zo in aanspreekt, even los van de figuur van copywriter Marnix, is dat er geen denktanks, commissies, experts of andere bemoeials met hun tunnelvisies overheen zijn gegaan. Simpel gezegd: @MarnixAmsterdam gebruikt zijn (goed getrainde) gezonde verstand en vertegenwoordigt daarmee méér oppositie dan de Tweede Kamer in z’n geheel. En ik begrijp: dat is natuurlijk troostrijk én alarmerend tegelijkertijd! Gezond verstand? Daar heeft toch iedereen tenminste wel een restantje van? hoor ik u tegenwerpen. ‘Jawel,’ zou ik zeggen. ‘Maar uitgerekend de politici niet. Zodra die hun gezonde verstand gaan gebruiken en leren ontspannen, is het einde carrière.’
Ik weet niet of het een gelukkig experiment is de timeline van @MarnixAmsterdam in een serieus actieprogramma om te zetten. Maar juist dáárom zou je het, in zijn geest, misschien moeten proberen. Kernpunt: hoe houden we de controlemaatschappij op afstand en zorgen we ervoor dat blunderen een mensenrecht blijft? Misschien heb je met dit kernpunt meteen al de onmogelijkheid van een dergelijk programma te pakken. Want hoe houd je ‘big data’ ooit nog tegen? Of het nu lobbyclubs zijn, belangenverenigingen, vakbonden, bedrijven, culturele instellingen, politieke partijen of de overheid zelf: de honger naar informatie zal nooit meer gaan liggen. Laat staan dat we efficiënte opruimingsdiensten van de grond krijgen, die uit naam van onze vrijheid grootscheeps informatie gaan vernietigen. Misschien zou de timeline van @MarnixAmsterdam nog het beste functioneren als basis voor een semi-crimineel pamflet, waar groepjes cyberanarchisten effectief mee aan de slag kunnen. Het antwoord dat Barack Obama deze week gaf op de surveillancepraktijken van de NSA was in ieder geval miezerig te noemen. Nee, laten we nóg wat door de overheid in het leven geroepen commissies, toezichthouders en ‘onafhankelijke deskundigen’ uit de grond stampen. Goed idee, Barack!
Hoofdreden waarom we niet meer in staat zijn om NSA en soortgelijke diensten als vijand te zien, is dat we de daad van het surveilleren, aangemoedigd door sociale media, meer dan ooit in de geschiedenis hebben verinnerlijkt. De moderne mens is zèlf de altijd parate camera geworden die zichzelf observeert, adviseert en corrigeert. Ligt het aan mij? De laatste tijd kom ik bijna alleen nog maar mensen tegen die bezig zijn met enigerlei vorm van purificatie, kortom, met innerlijk ontgiften dan wel schoonwassen, hetzij lichamelijk (via intensief sporten of speciaal geselecteerd voedsel), hetzij geestelijk (via boeddhisme, kleien, yoga, paalzitten). We willen, kortom, het perfécte voer voor onze eigen camera zijn! Esthetisch én moreel door onszelf gecertificeerd! Vergeleken met de kritische camera die we op onszelf hebben gericht, vormt het doorzoeken van de oceaan aan gegevens door de NSA een koddig sprookjesritueel. Wij hebben onze eigen vrijheid al zodanig afgeschaft of zijn daar druk mee bezig, zo lijkt het, dat het beetje controle van de NSA – nota bene ‘bedoeld’ om ons pure zelf tegen vuige terroristen te beschermen! – er ook nog wel bij kan.
Het échte drama is dat we de vrijheid, waar zo lang en hevig voor gevochten is, geruisloos aan het weggooien zijn. En dat het referendum dat er écht toe doet – willen we een controlemaatschappij, ja of nee? – voorlopig niet gehouden zal worden.
Ondanks de grimmige toekomstperspectieven van 2014 en daarna, hoopt Hans van Willigenburg ook het komende jaar weer geïnspireerd verbonden te blijven aan ThePost Online.
