De man wiens hond gisteren speeltuinkindertjes aanviel eindigde op nummer één in de “best gelezen” top-vijf van nu.nl, boven de man die zichzelf op de Dam in brand stak. De winnaar van vandaag is vooralsnog “Bezoekers Blijdorp zien tijger stikken”. Maar internationaal is de dambrander groot nieuws. In ieder geval voor Iran. Iran heeft kritiek. De grote vraag is natuurlijk, waarom weet Iran dit? Waarom is die brandende man op de dam blijkbaar de wereld over gegaan?
In Nederland plegen gemiddeld vier mensen per dag zelfmoord. Daar zitten ongetwijfeld aardig wat asielzoekers bij, ook uit Iran. Dat dit blijkbaar toch een apart geval is heeft enerzijds te maken met onze fascinatie voor vuur, en dan vooral op onverwachte plekken, en anderzijds met onze spiegelneuronen. Dit soort tafereeltjes maakt indruk.
Thich Quang Duc
Maar is het echt nieuws? Het moment lijkt goed gekozen. Voor zelfverbranding geldt, net als voor je adem inhouden omdat je je zin niet krijgt, dat je moet weten wanneer je het doet en voor wie. Het eerste en op een na bekendste geval van politieke zelfverbranding was dat van de monnik Thich Quang Duc in 1963. Hij protesteerde ermee tegen de discriminatie van boeddhistische monniken in Vietnam en werd terecht wereldnieuws. Maar ten tijde van de Vietnam-oorlog waren brandende Vietnamese monniken al zo’n beetje onderdeel van het alledaagse straatbeeld geworden. Je stak er bij wijze van spreken niet eens de straat voor over.
In Europa was het nog niet gedaan. Daarom werd Jan Palach er in 1969 in één plof onsterfelijk mee. Hij protesteerde tegen de Russische tanks die de tere knoppen van de Praagse Lente platwalsten en zo voorts, weet u nog? Het was nieuw. Het was schokkend. Laat de naam Palach vallen in een willekeurig bejaardentehuis en ze hebben weer voor een week gespreksstof. Er is zelfs een Jan Palachplein in Praag.
Zelfverbrandende dorpen
Dat ook Palach onderdeel was van een lange traditie weten niet veel mensen. Tijdens de Raskol, het schisma in de Russisch-orthodoxe Kerk in de 17e eeuw, staken hele dorpen zichzelf in de fik. Maar goed. Dat doen we nu niet meer. Dus het is zeldzaam, schokkend en politiek effectief, zoals ook het meest recente geval van politieke zelfverbranding laat zien. De zelfgekozen dood door vuur van Mohamed Bouazizi, een werkloze, academische geschoolde Tunesiër wiens groentekar was geconfiskeerd door de politie, was een van de aanjagers van de Tunesische lente.
Het lullige van ons eigen internationale zelfverbrandings-incident is alleen dat het, in tegenstelling tot dat van Palach of Bouazizi, helemaal niet het resultaat is van een goed overdachte actie op een goed gekozen moment. Onze nationale fikkende Iraniër was gewoon in de war, net als de nationale damschreeuwer en die man van het waxinelichthoudertje.
Driewieler over de snelweg
Ik ben zelf ook wel eens verward geweest en dan doe je rare dingen. Soms fiets je met een driewieler over de snelweg en dan is het leuk. En soms schreeuw je je longen uit je lijf tijdens het nationale stiltemoment en veroorzaak je een op hol geslagen mensenkudde. En dan ben je ineens groot nieuws.
Ernstig in de war raken kan ons allemaal overkomen. Als we maar lang genoeg aan ernstige stress blootgesteld worden, worden we allemaal gek. De reden waarom deze uitgeprocedeerde asielzoeker verward is geraakt laat zich raden. Waarschijnlijk is er een heel leven van ellende aan voorafgegaan.
Dorpsomroeper en de dorpsgek
Dat is natuurlijk triest. En een brandende man is akelig om te zien. Maar nieuws is het niet. Dat we onze dagelijkse gespreksstof steeds meer laten bepalen door de gekken in onze samenleving is begrijpelijk. Nederland is af, er gebeuren hier steeds minder echt ernstige dingen. Dus loop je het risico dat de dorpsomroeper, bij gebrek aan beter, gaat omroepen wat de dorpsgek vandaag weer gedaan heeft. Ik ben daar niet voor. Ik kijk net op nu.nl en lees “Verwarde man bekogelt agenten met dakpannen”. Waarom is dat nieuws?
De dambrander is geen nieuws, want hij heeft niets wezenlijks veranderd. Nederland blijft Nederland, geschokt omdat een van haar zestienhonderd jaarlijkse suïcidanten het onhandig en al te zichtbaar gedaan heeft, Iran blijft Iran, dat haar kans schoon ziet om Nederland terug te pakken voor Zahra Bahrami. Nou èn. De Dam is inmiddels schoongespoten. Hij was gek en hij is nu dood. Over tot de orde van de dag. Denk er hooguit nog een keertje aan bij de eerstvolgende barbecue.
Sam Gerrits is journalist en auteur. hij schrijft regelmatig over gekte, onder andere voor NRC Handelsblad.
