De laatste tijd gaan in Nederland weer stemmen op voor een referendum over Europa. Blijkbaar stoten ezels zich toch twee keer aan dezelfde steen. sommige voorstanders willen hiermee het draagvlak voor de Unie vergroten. Een referendum zal dat draagvlak eerder ondergraven, omdat het een belofte van inspraak geeft die het niet kan waarmaken. Zo groeit de frustratie en keert de burger Europa verder de rug toe.
Anderen willen het referendum juist gebruiken om de Europese integratie te stoppen. Ook dat is een illusie. De complexiteit van de Unie of van een Europees verdrag is volstrekt ongeschikt voor een ja/nee vraag. Er bestaat ook niet zo iets als een EU-lidmaatschap medium of light. Kortom, voor beide doelen is een referendum het verkeerde middel.
Bovendien is er al een volksraadpleging: de Europese verkiezingen. Het Europees Parlement heeft de laatste jaren sterk aan macht gewonnen. Toch mist het nog de nodige legitimiteit. Hierin investeren, door bij voorbeeld het Parlement te laten beslissen over ons budget, is wel realistisch. De liefde van de kiezer gaat immers vaak door de portemonnee – wie betaalt, bepaalt. Zo zal het democratische gehalte en het draagvlak echt toenemen.
Het Parlement verwees eerder deze maand de Europese begroting naar de prullenbak. Terecht, want die beoogt met name geld te blijven pompen in landbouw en arme regio’s. De lidstaten kozen voor stilstand in plaats van de broodnodige vooruitgang, door extra te investeren in innovatie en onderzoek bijvoorbeeld. Bovendien zou door de manier van boekhouden bestaand misbruik van EU-fondsen niet worden aangepakt maar worden gedoogd. Het is letterlijk winst dat het Parlement op dit punt zijn tanden laat zien.
Nu moet men doorbijten. Volgend jaar zijn er Europese verkiezingen. Het kost de overheid elke vijf jaar veel moeite om de kiezers van het nut hiervan te overtuigen. Met dure spotjes en slogans als ‘Europa, best belangrijk’ wordt de burger bijna als een onwillige ezel naar het stemhokje gesleurd. Zonder succes; de opkomst bij de vorige verkiezingen lag rond de 37 procent. Als ezels eenmaal hun poot stijf houden, krijgt niemand er beweging in. Behalve als er echt iets te halen of te kiezen valt. Hier wringt de schoen.
In elke volwassen democratie geldt: “No taxation without representation”. In de EU is het andersom; eerst wordt het budget bepaalt, achter de rug van de belastingbetaler, en pas daarna het beleid. Dat maakt de verkiezingen in huidige vorm tot een lege huls. De kiezer vindt Europa dan ook niet per se te duur, maar baalt als een ezel dat hij wordt gedwongen om financieel bij te dragen, maar niet mee mag beslissen over de besteding van dat geld.
Daar ligt een haalbaar deel van de oplossing, niet bij weer een referendum. Maak dus de begroting onderwerp van de Europese verkiezingen en betrek zo de burger bij de belangrijkste politieke keuzes. Dat verhoogt, via de euro, het draagvlak en maakt Europa een stuk democratischer. Je hoeft geen ezel te zijn om dit te begrijpen.
Wytze Russchen is lobbyist in Brussel
