TV-serie De Fractie en het ‘geintje’ van kunstenares Tinkebell met de uitzetting van een Afghaan tonen fraaie vermenging van feit, mening en fictie. Als er maar wat te smullen is. Gaan die hoofden bij ISIS er wel echt af? En maakt dat nog wat uit als het louter drama is op ons netvlies? De Fractie mag dan niet altijd even geslaagd zijn in het vermengen van feiten in het fictieve verhaal, na zes afleveringen staan de VPN, Tim Snel en Maryse Collee naast D66, PVV, Alexander Pechtold en Fleur Agema. Van politiek boeit het waarheidsgehalte minder dan de spanningsboog van een verhaal. De onthulling over Verheijen is inwisselbaar met die over de VPN-partijbons.
Nu helpt kunstenares Katinka Simonse, alias Tinkebell de waarheid een handje met haar project rond de vermeende mishandeling van de Afghaan Feda Amiri die op 5 januari werd uitgezet vanwege een lidmaatschap van de geheime dienst aldaar. Dochter Tamana Amiri bezocht hem en kwam met het verhaal dat vaderlief bij zijn uitzetting zwaar mishandeld is door de marechaussee en daardoor in een ziekenhuis belandde. Hij zou volgens zijn dochter “twintig minuten lang” een zak over zijn hoofd hebben gekregen en gewond zijn geraakt aan zijn knie.
Alleen: bij Omroep Brabant vertelde Tinkebell dat vader en zijn dochter Amiri een toneelstukje speelden. Dat maakte de kunstenares – zo mag iedereen zich noemen, net als ‘journalist’ – weinig uit.
Het vervolg is te raden: de VPN stelt Kamervragen over de mishandeling van Amiri. Antwoord van staatssecretaris Teeven: er is gepast geweld gebruikt. Deze cirkel is rond. Het wachten is op de beelden want op luchthavens wordt alles opgenomen.
Het ene na het andere gesubsidieerde congres en onderzoek beogen oorzaken van, en oplossingen voor teloorgang van journalistiek in beeld te brengen. Tevergeefs, het zit dieper, bij de ontvanger. De teloorgang van de ‘waarheid’, zo die ooit bestond, was nog daaraan toe. Die bestaat dan misschien niet, maar je kunt haar benaderen. Tegen de verwording van ‘de realiteit’ is geen kruid gewassen. Integendeel, de journalistiek doet er zelf al jaren aan mee door het keiharde wereldnieuws te verpakken in gezellige shows, steeds omvangrijker narcistische interviews, fotografie met sprookjesachtige beelden en advertentiefuiken voor de zaterdagmorgen onder het mom van ‘ontspanning en vrije tijd’.
Humberto, Matthijs en Eva, boven Brandpunt en Zembla. Hoe beter de laatste de verbeelding en verontwaardiging, oftewel emoties, weten te beroeren, des te krachtiger hun verweer tegen de kletsshows. Als warm en koud water mengen we feit en fictie in dezelfde prettige stroom vermaak voor het volk. Dat smult ervan en spreekt z’n voorkeur uit, zo tonen de cijfers.
Toine Heijmans mag betogen dat er een strakke lijn is tussen feit en fictie. Maar als scenarioschrijver van De Fractie, romanschrijver en selecteur van bijzonder nieuws in zijn eigen Volkskrant-rubriek tart hij zelf voortdurend de grenzen.
De EU en NAVO zinnen nu op antwoorden op de effectieve propaganda van Islamitische Staat en vooral Rusland. Wie heeft controle over het verhaal en overschaduwt daarmee de ander met het uitlichten van argumenten? Wat moeten we ermee? Gaan die hoofden bij ISIS er wel echt af? Zijn de beulen Nazi’s? Net als die strijders in Oekraïne dat zijn op Russia Today? Waar ligt de grens? En maakt dat nog wat uit als het louter drama is op ons netvlies?
Dat propaganda vaak de dienst uitmaakt is ook van alle tijden, maar ontvangers van het nieuws weten met de moderne dorpspomp die we Facebook noemen sneller en intenser dan ooit fictie voor feiten rond te pompen. Facebook begon in 2006 met het tonen van een stroom van ‘updates’ van ‘vrienden’ onder elkaar, rijp en groen wat ze te melden hadden. En noemde dit heel toepasselijk ‘newsfeed’.
De spons Facebook is in staat om alles op te zuigen tot één stroom amorfe aandacht die grenzen doet vervagen tussen werk, privé en openbaar leven en tussen realiteit, verzinsel en wens. Journalistiek nieuws is daarin hoogstens nog een receptor om aandacht te genereren. Facebook biedt een constante receptie waarbij je aan het eind niet meer weet met wie je waarom over welk onderwerp wat hebt gebezigd. Altijd in de snoepwinkel zonder misselijk te worden.
Uitgevers wereldwijd zagen Google News als bedreiging van hun nering vanwege bijeengeraapte samenvattinkjes. Ze hadden ongelijk. Hun nieuwshandel wordt veel fundamenteler aangevreten door het opheffen van de grens tussen hun realiteit, mening en fictie. Omdat de ontvanger dat zo wil genieten.
Niets aan te doen?
