In de eurocrisis heeft Nederland een forse verplichting op zich genomen bij leningen aan Griekenland en andere programmalanden. Uit de Miljoenennota blijkt een garantstelling van 49 miljard euro aan het EFSF en een garantstelling van 35 miljard euro aan het ESM. De werkelijke blootstelling is wat lager, omdat er overdekking in deze bedragen zit, maar het is een grote garantstelling op leningen die goed gecontroleerd moet worden. Immers iedere Nederlander staat voor een ongeveer 5000 euro garant voor Zuid-Europese landen op deze manier. Als hier iets mis gaat, dan volgt een forse belastingverhoging in ons eigen land.
Het ESM management runt zowel het ESM als het EFSF. Het ESM brengt een jaarverslag. Op het ESM is er tenminste een controle: de board of auditors controleert het en doet verslag aan de board van het ESM. Voorzitter van die board is overigens Jeroen Dijsselbloem. De Algemene Rekenkamer is snoeihard over de controle op EFSF en ESM in haar rapport van deze zomer. Haar belangrijkste conclusies zijn:
De rekenkamer hekelt ook het gebrek aan controle bij het EFSF:
“Bij de noodfondsen GLF en EFSF ten slotte, zijn de mogelijkheden voor onafhankelijke externe controle op de geldstromen afwezig. Ook dit is een aandachtspunt, aangezien uit deze fondsen per saldo bijna 240 miljard euro is besteed.”
Vorig jaar kregen we gewoon het rapport van de board of auditors. Ze controleerden onvoldoende, maar het is een begin. Die controle moet beter. Maar dit jaar bleek de controle op de ESM gelden in één keer vertrouwelijk! Als Kamerleden mogen we verslag van de board of auditors en de reactie erop wel inzien, maar we mogen er geen foto’s van maken, geen aantekeningen maken terwijl we het lezen en we mogen er niet over spreken. We mogen dus niet spreken over de controle op de leningen aan Griekenland en Spanje. Die stukken zijn overigens wel ‘per ongeluk’ openbaar gemaakt door het Vlaamse parlement en het parlement van Malta In die stukken is volstrekt duidelijk dat de aanbevelingen van de Nederlandse Rekenkamer nog niet gelezen zijn in Luxemburg. Er is geen controle op de doelmatigheid en al helemaal geen controle na exit uit het programma. Maar ja, dat is geheim.
Dit is niet de eerste keer dat het ESM belangrijke stukken geheim wil houden. Bij het laatste noodpakket aan Griekenland waren de leningsvoorwaarden niet openbaar, totdat wij dreigden niet te debatteren als ze niet gewoon openbaar zouden zijn. Het hielp overigens dat ze toen in Duitsland uitgelekt waren.
In de Tweede Kamer heb ik nu het initiatief genomen om twee overleggen te voeren: een openbaar schriftelijk overleg over de openbare stukken. Dat is het jaarverslag van het ESM met veel aandacht voor hoe het ESM gerund wordt.
En een geheim schriftelijk overleg over de echte controle over Griekenland. Dit geheime overleg is natuurlijk volstrekt belachelijk want kiezers in Nederland kunnen niet zien wat gekozenen doen en kunnen hun er niet op afrekenen. En ze kunnen niet zien hoe de onafhankelijk controle op de leningen en garantstellingen uit hun naam zijn afgegeven, worden uitgevoerd. En zaken gaan vaak niet beter, wanneer ze niet of in het geheim gecontroleerd worden.
Het zou Dijsselbloem sieren als hij gewoon voorstelt om de controle op het ESM openbaar te laten zijn. Immers bij elk bedrijf is de accountantsverklaring gewoon openbaar en wordt hij op de jaarvergadering besproken.
Daarna kan hij het Rekenkamerrapport ter harte nemen en de controle op de bestedingen van de leningen zeer fors verbeteren en een onafhankelijke controle laten uitvoeren op het eerste Griekse programma dat formeel is afgerond en maar niet leidde tot de voorgespiegelde resultaten. Alleen dan voorkom je dat fouten zich herhalen.
