De Nationale Postcode Loterij gebruikt dezer dagen de slogan “Doe maar lekker duurzaam!”, hetgeen in ieder geval niet lijkt te slaan op de hoeveelheid aan ongevraagde reclame die zij elke maand uitsturen. Van een dergelijke reclameslogan mogen we wellicht verwachten dat ze bedacht is als -inderdaad- reclame, maar het is een andere zaak wanneer de poststukken in kwestie worden voorzien van bestaande uitdrukkingen. Bewoordingen als “strikt persoonlijk” en “priority” hebben doorgaans een redelijk vaststaande betekenis, maar de Nationale Postcodeloterij vindt dat geen hindernis om er iets heel anders mee uit te drukken. Op deze manier zoekt zij bewust de verwarring op en dan komen we dan al snel uit bij de gedachte dat er hier wel sprake moet zijn van bewuste misleiding.
Ondergetekende is dus, voor de duidelijkheid, géén deelnemer aan de Nationale Postcodeloterij. Dit verhindert die laatste verder niet met enige regelmaat toch mailings in de brievenbus te laten bezorgen. Een snelle blik op alleen maar de laatste enveloppen die zo op de spreekwoordelijke deurmat vielen laat zien dat daar een “Spoedzending” bij zit, en een envelop waarvan de inhoud “strikt persoonlijk” is. Ik weet niet hoe het met u is, maar dat is een taalgebruik dat je normaal bij, inderdaad, persoonlijke post ziet van officiële instanties als artsen, de belastingdienst, DigID, en andersoortige organisaties die post met persoonlijke documenten rondsturen. De Postcodeloterij kent u natuurlijk niet, dus richt haar post aan “de bewoner(s)” van dit adres, waarbij we tegelijkertijd opmerken dat zij het aantal bewoners van een adres niet in ogenschouw neemt.
Een veelgehoorde opmerking is “dat gooi je toch direct in de oudpapierbak”, wat inderdaad een logische actie lijkt. Toch stoort het ergens wel: een commerciële instelling die op haar reclamemateriaal het taalgebruik van serieuze instanties overneemt. U en ik mogen dan direct de post richting oudpapierbak verwijzen, andere mensen nemen dit soort taalgebruik wellicht heel anders op. Zeker aangezien de rest van de envelop heel neutraal is. De Postcodeloterij geeft haar verzendingen willens en wetens een zekere mate van urgentie mee, gebruikmakend van symboliek die normaal gesproken alleen door ‘serieuze’ instanties gebruikt wordt. In een telefoongesprek geeft men dan ook aan dat de opdruk “Priority” gezien moet worden als hebbende een “wervende functie”. Aangezien het letterlijk ‘prioriteit’ aangeeft, is dit toch een andere betekenis dan wij in eerste instantie als ontvanger er aan toe zouden kennen.
De meest recente mailing van de Postcodeloterij komt in een neutraal wit kartonnen envelop, met een sticker waarop we lezen “spoedzending”, “deze zending bevat persoonlijke documenten”, “gecontroleerd door” (vergezeld van meegeprinte ‘stempels’) en “priority”. Alles moet er op wijzen dat dit een heel belangrijk poststuk is, aangezien het reclame voor een loterij blijkt te zijn, moet het wel zo zijn dat de verzender een heel ander idee bij die bewoordingen heeft dan u en ik. We zagen al dat het “wervend” gezien moest worden. In een tweede telefoongesprek wil men die bewoordingen niet bevestigen, noch ontkennen, maar wil men wel meer uitleg geven over de andere gekozen bewoordingen. Zo slaat de “spoedzending” op het tijdelijke karakter van de aanbieding met Bingokaarten, ongeveer hetgeen men via Twitter eerder ook al wist te melden. Dat is toch meer spoed voor de aanbieder, dan dat er enige haast voor mij als ongevraagd ontvanger bij zit. Er zal geen enkele consequentie zitten aan een trage reactie vanuit de kant van de ontvanger, hetgeen wel geïmpliceerd lijkt te worden.
@ThE_ED We wilden ervoor zorgen dat men op tijd, dus voor aanvang van het Miljoenenjacht-seizoen, de bingokaarten in huis had. Vandaar!
— Postcode Loterij (@PostcodeLoterij) November 3, 2014
“Priority” is daarbij ook geen neutrale uiting, maar een gangbare term in de postwereld die we vaak zien op internationale post. Er zijn “priority zegels” te koop bij de u van oudsher bekende posterijen, zij bekrachtigen in hun omschrijving het beeld dat dit een melding voor de bezorger, niet de ontvanger, is: “Post met daarop een Prioritysticker wordt in Nederland en in het land van bestemming met voorrang behandeld.”. De Nationale Postcodeloterij gebruikt dit logo met de bedoeling aan te geven dat het voor u spoed heeft, zij heeft immers gewoon een contract met haar verzender Sandd voor het versturen van zoveel post en deze heeft daarvoor geen apart stempel op de post nodig. “Wij hanteren vaste bezorgdagen in samenspraak met onze opdrachtgevers”, zegt Sandd daar over.
Het “persoonlijke” karakter slaat volgens de Nationale Postcodeloterij op de Bingokaarten die aan een postcode gekoppeld zijn. (En daardoor niet overdraagbaar.) Tegelijkertijd zegt ze dat deze pas gekoppeld worden wanneer iemand daadwerkelijk ‘mee gaat spelen’, en we kunnen uiteraard sowieso betwijfelen hoe erg noodzakelijk bewoordingen als “persoonlijke documenten” of “strikt persoonlijk” voor een reclamemailing zijn. De vermelding dat het poststuk is gecontroleerd door zowel verzender als behandelaar blijft het onduidelijkst, de Postcodeloterij zou hebben gecontroleerd dat de unieke codes daadwerkelijk ‘werken’, ‘onder andere’, maar welke controle nu precies het ‘stempel’ van beide partijen nodig maakt is gissen. Het doet aan alsof er het poststuk door twee instanties is geïnspecteerd, weer die zweem van urgentie en belangrijkheid.
De loterij gebruikt dus ‘wervend’ doorgaans gebruikelijke termen als “spoedzending”, “priority” en “strikt persoonlijk” op een generieke mailing waar de ‘spoed’ vooral het verlangen van de verzender van uw deelname aan een loterij betreft, de post anoniem verstuurd is, en “Priority” niet de betekenis heeft die het doorgaans op poststukken heeft. Daarnaast maakt zij gebruik van de symboliek van stempels die controle door twee partijen veronderstelt, waarbij het onduidelijk is wat die controle dan inhoudt en waarom deze het vermelden waard is. In de reacties valt op dat waar men ondergetekende een “negatieve toon” toeschrijft men zelf hamert op de ‘leuke’ deelname aan een loterij, welke ‘Goede Doelen’ steunt. (Wie kan daar nou tegen zijn?) En hoewel de gebruikte terminologie op een verder neutrale envelop normaal gesproken een heel andere betekenis heeft, lijkt men er weinig problemen mee te hebben deze zelf een heel andere invulling te geven en zelfs te doen alsof de betekenis helemaal geen bepaalde indruk geeft.
Hoewel u wellicht zegt “sowieso rijp voor het oud papier”, is het mijns inziens belangrijk stil te staan bij de betekenis van de uitingen die men bewust hanteert om de reclame een ‘urgentie’ mee te geven aan de hand van symboliek die doorgaans voor écht belangrijke documenten gehanteerd wordt. Als u het mij vraagt is dat “pure misleiding”, of anders een duidelijke poging daar toe.
NB: Voor al haar mooie taal over “mee doen” aan het steunen van ‘goede doelen’ is De Nationale Postcodeloterij gewoon eigendom van een commerciële onderneming (Novamedia) waarbij ongeveer de helft van de inkomsten níet naar die doelen gaat. (Volgens haar eigen website ging vorig jaar 303 miljoen op die manier niet naar de goede doelen die ‘leuk’ zijn om te steunen.) Reden te meer voor een kritische houding.
