Dankzij de enorme aandacht die niet alleen de publieke omroep, maar ook tal van kranten en (commerciële) radiozenders en websites aan de abdicatie van Beatrix en de inhuldiging van Willem-Alexander besteedden, verwachtte ik dat de Dam op koninginnedag al vroeg in de ochtend vol zou staan. Ik heb wel iets met historische momenten, groot en klein, en baalde er dus lichtelijk van dat ik misschien wel diep in de nacht uit Rotterdam zou moeten vertrekken als ik nog een plekje met uitzicht op hét balkon zou willen bemachtigen.
Dat ging me namelijk iets te ver. Je hebt immers historie en je hebt hysterie. Maar vooruit: om 06:00 uur de deur uit wilde ik voor één keertje wel doen. Aan de snelheid hoefde ik me op mijn motor niet echt te houden deze heuglijke koninginnedag: alle politie zat immers in Amsterdam. 10.000 man, zo liet ik mij later op de dag vertellen.
Op de Dam was het om 07:00 ondanks de grote mediahype nog erg rustig. Vier rijen dik stond men bij de hekken. Er waren hooguit enkele honderden mensen. Ik ging op tien meter afstand van de tv-toren zitten op een elektriciteitskastje, pakte ontbijt en een boek en vermaakte me prima met het kijken naar de oranjegekte en vooral de vele honderden politieagenten die ik overal zag. Ik telde er rond half negen meer dan 200.
Een kwartier later kwam ik Eelco Bosch van Rosenthal tegen, die zich net als ik verbaasde over de lage opkomst van het publiek. Op Twitter zag ik echter meerdere NOS-verslaggevers én de politie zeggen dat de Dam snel vol liep. Dat was simpelweg niet het geval. Ook toen de abdicatie eenmaal een feit was, was het weliswaar lekker druk op de Dam, maar vol stond het zeker niet. Met een beetje proppen hadden er nog 4000 mensen bij gekund.
Ook later op de dag (toen ik weer achter een tv zat) waren regelmatig beelden te zien van een half lege Dam. Het viel me op dat de shots die de NOS koos steeds vaker toevallig zo waren, dat het alsnog heel druk leek.
Maar ach, ik begreep het ook wel: het was een mooi feest, we wilden graag een internationale uitstraling en een hoge opkomst hoort daarbij. De cijfers een beetje opkrikken, hoe erg is dat nu? En zo was er ook de ‘abusievelijke’ melding van de gemeente Amsterdam dat er op een gegeven moment 78.000 treinreizigers waren en dat dat een verdubbeling was van vorig jaar. Volgens een NS-woordvoerder klopte dat niet en was het ongeveer de helft. Wat een kniesoor!
De meest bevreemdende momenten voor mij waren toen koningin Beatrix haar handtekening zette en zij, Willem-Alexander, Maxima en de kids even later op het balkon verschenen. Ik stond inmiddels op het elektriciteitskastje en had daardoor een onwaarschijnlijk goed uitzicht op de Dam. Het applaus en gejuich stierven binnen seconden weg. Dat kwam door de gekke akoestiek van het plein. Er was daardoor totaal geen sfeer achteraan in het publiek, terwijl je aanvoelde dat daar wel behoefte aan was. Er werd al snel niet meer geklapt, of gejuicht, terwijl op het balkon vrolijk doorgezwaaid werd. Dat voelde bijna genant, omdat het alweer zo stil was op de Dam.
Toen ik later het hele gebeuren op tv in de herhaling zag, hoorde ik wel een continu luid gejuich en geklap. Ik zeg niet dat het geluid gemanipuleerd is, maar behalve de voorste rijen was het echt al snel stil. En daarom liep de Dam in recordtempo leeg nadat de balkondeuren weer sloten. Er was verder niks te doen daar.
Acuut verveeld stapte ik weer op mijn motor en reed terug naar Rotterdam, waar ik de televisie aan zette. Je moet het de NOS echt nageven: het was een prachtige uitzending. Geweldige beeldregie, een eindeloze hoeveelheid aan feitjes, wetenswaardigheden, koninklijke historie en duiding van de betekenis van onze monarchie.
Maar uiteindelijk leed de NOS deze dag wel aan het CNN-syndroom: teveel zendtijd willen wijden aan één onderwerp, waardoor het echte nieuws over dat onderwerp op een gegeven moment op is, terwijl je nog wel veel zendtijd hebt te vullen. Dan gaat het ‘mis’ en krijg je nietszeggende feitjes en de ‘stating the obvious’ dingetjes waar JP Geelen in de Volkskrant zo over viel. Ik haakte af toen de NOS uitgebreid verslag ging doen van het shockerende feit dat mensen op straat dronken waren.
Maar het is niet terecht om te zeggen dat de NOS alleen met de vorm bezig was, want er is in de aanloop naar de inhuldiging en op de dag zelf werkelijk geen detail onbesproken geweest. Ik heb nog nooit zoveel geschiedenis over het koningshuis en de monarchie gehoord als de afgelopen weken. En ook bij de NOS heb ik uitgebreid tegenstanders van het koningshuis aan het woord gehoord (op de motor terug uit Amsterdam ging het 40 minuten over bijna niets anders dan de onterechte aanhouding van Joanne, waar ook de NOS-verslaggevers verontwaardigd over klonken).
Natuurlijk zijn er kanttekeningen mogelijk: waarom geen woord over Edwin de Roy van Zuydewijn, wat interesseert mij het sentiment op Twitter of het aantal tweets over de abdicatie, wat kostte het feestje?
Wat betreft De Roy van Zuydewijn: mij persoonlijk interesseert dat niet zoveel, maar ik moet de critici wel gelijk geven dat het vreemd is dat de NOS hem ondanks het nieuws over hem heeft doodgezwegen de laatste tijd. Ik deed voor de lol eens search op zijn naam op NOS.nl en dat leverde maar 23 hits op, waarvan de meest recente een jaaroverzicht uit 2010 is. ‘Beatrix’ levert 2608 hits op, om maar wat te noemen.
De twitterstats vond ik echt gimmicks die puur nodig waren om de tijd te vullen. Het CNN-syndroom dus. Het viel me nog mee dat ze geen hologrammen van de diverse verslaggevers in de studio hadden.
En wat betreft de kosten? Tja… zo’n feestje mag wel eens, er zal vast wel her en der teveel uitgegeven zijn, dat komt vanzelf wel weer boven tafel. Ik maak me echter iets meer zorgen over bijvoorbeeld de miljard euro die straks aan de Blankenburgtunnel wordt uitgegeven, om maar eens een dodelijk saai onderwerp te noemen waar nog geen journalist echte interesse in heeft gehad (ook niet van de NOS), terwijl die tunnel doodleuk overbodig is, als je naar de nieuwe mobiliteitscijfers kijkt.
Maar ik zal jullie niet vervelen met saaie infrastructuurtechnobabble: de jurk van Maxima was spectaculair en ik vond het als schaatsfan zó stoer van Willem-Alexander dat hij doodleuk zijn Elfstedentochtversierselen droeg dat ik ook de komende decennia wel weer de paria in mijn omgeving zal zijn omdat ik het koningshuis eigenlijk wel oké vind.
