Hedendaagse non-fictie draait om gewone mensen. Het Journaal toont graag voxpopjes, realitytelevisie predikt roem voor iedereen. In fictie is dat anders. In de bioscoop worden we overstelpt met superheldenfilms en in series vergapen we ons aan conventionele machthebbers: heersers, leiders, koningen. We mijmeren daarbij/daarom graag terug naar pre-democratische tijden: historisch drama doet het goed. En dat is mooi, want zulke series maken onze huidige wereld beter.
We zitten al ruim tien jaar in de Derde Gouden Eeuw van televisie. Kenmerkend voor deze glorietijd zijn bijvoorbeeld complexe manieren van verhalen vertellen en diepe, duistere karakters. Historisch drama sluit daar goed op aan. Rome (2005, BBC/HBO), The Tudors (2007, Showtime), The Borgias (2011, Showtime), Da Vinci’s Demons (2013, BBC), Vikings (2013, History Channel), Black Sails (2014, Starz) en Marco Polo (2014, Netflix) nemen ons mee naar tijden waarin de gewone man nauwelijks een factor was in de nietsontziende zucht naar macht.
Zulke series zetten aan tot vragen stellen. Die van historische correctheid is de meest simpele. Als je twaalf uur besteedt aan een seizoen van Black Sails, wil je vanzelf weten wat er zich echt allemaal heeft afgespeeld op New Providence. Dat is winst voor historici. In plaats van fulmineren tegen incorrecte verbeelding zouden ze blij moeten zijn met iedereen die dankzij een historische serie iets heeft opgezocht op Wikipedia.
Hoewel de meeste van deze series zich afspelen in Westerse settings, nodigen sommige prikkelend uit tot perspectiefwisseling. Ik heb altijd geleerd dat Vikingen en Mongolen barbaarse plunderaars en verkrachters zijn. Toch zat ik ineens voor hen te duimen terwijl ze kelen doorsneden en mijn scherm met afgehakte ledematen vulden. Boeken worden vaak geprezen omdat ze de lezer zich laten inleven in anderen. Historisch drama biedt eenzelfde aanmoediging tot empathie – die dus overigens soms heerlijk gewelddadig kan zijn.
Deze series gaan allemaal over gezag en bestuur. Dat betekent dat ze ook aanzetten tot vragen stellen over hedendaagse politiek. Hoe verhoudt Mark Rutte zich tot paus Alexander VI, tot Henry VIII, tot Ragnar Lodbrok? Wat voor schurkenstreken heeft hij toegepast om de machtigste te worden? Wat heeft hij aan wie beloofd om te komen tot waar hij is? Of is hij slechts een marionet, en zijn eigenlijk Hans de Boer, Hans Wijers of een andere vertrouweling van de leider de baas? Misschien had Femke Halsema haar politieke memoires nog vrijer kunnen vertellen als ze De Fractie in het verleden had gesitueerd in plaats van de krampachtige pogingen tot actualiteit nu.
Tot slot leren kijkers in historisch drama alles over hogepriesters en religie, of liever gezegd: ideologie. Leiders zetten die in als propaganda (marketingbla) om hun macht te behouden. Ze moeten allemaal hun onvergankelijke overgave aan de heilige goden van hun tijd tonen om het mandaat van hun volk te verwerven. In historische series is die toewijding een act: we zien geestelijken die niet werkelijk geloven, we zien hoe er geplot en gemanipuleerd wordt met ogenschijnlijk heilige teksten.
Dit zijn de momenten waarop parallellen naar onze tijd gevaarlijk worden voor de mensen op het pluche. Als we gaan vermoeden dat het CvB van de UvA niet echt overtuigd is van rendementsdenken, als we gaan bevroeden dat Wilders moslims helemaal niet haat, als we gaan twijfelen aan Ruttes geloof in het neoliberalisme, dan stort het systeem in elkaar als het kaartenhuis dat het is. De premier heeft geen kleren aan.
