Onrust, onzekerheid, angst zelfs. Dat zijn de trefwoorden van deze tijd in Europa. De aanslagen, kortgeleden in Frankrijk, nu in België. Straks ook in ons land? De prangende vraag daarnaast of de afspraken tussen Europa en Turkije over het vluchtelingenvraagstuk zullen slagen. De zorgen en verdeeldheid ook over dat vraagstuk binnen ons volk. En – als enig land in Europa – in ons land volgende week een referendum over het verdrag tussen de Europese Unie en Oekraïne. We zijn immers een bijzonder land.
Mijn lezers weten wat ik van referenda vind. Zoals mijn voorganger als leider van de VVD, Mr. Geertsema het ooit verwoordde: “Het referendum: bijl aan de wortels van de democratie.” Wie van de ‘mensen in het land’ heeft het verdrag gelezen en weet waar dat precies over gaat? Bijna niemand denk ik. Dat maakt een keuze, zou je kunnen zeggen, eenvoudig: gewoon gevoelsmatig ja of nee zeggen. Maar zo simpel is het toch niet. Je kunt ook niet kiezen op basis van de overzichtelijke vraag: wat levert het ons op?
Hoe zal bijvoorbeeld Rusland reageren als het verdrag doorgaat? Een nee tegen dat verdrag zal Poetin prachtig vinden. En de overweging daartegenover: weten de kiezers dat de hele EU om ons heen zich heeft uitgesproken vóór dit associatieverdrag met Oekraïne?
Echt Nederlands is het dat – tot aan de rechter aan toe – gekibbeld is over het aantal stemlokalen. Nog Nederlandser is dat je, op wat voor gronden dan ook, subsidie kunt aanvragen èn krijgt om campagne te voeren. De Partij voor de Dieren maar liefst via drie wegen. Kassa. Die partij zal wel tegen het verdrag zijn, want in Oekraïne is het aantal plofkippen groot. Een andere pientere club heeft subsidie gekregen om een massa wc-rollen te bedrukken met een wervelende tekst. Goed voor de stoelgang. Toch te gek om los te lopen.
Ons kabinet is vóór het verdrag. VVD en PvdA dus ook. D66 eveneens. De SP is tegen. Een aantal andere partijen laat zich (nog) niet horen. Het is een gewrongen wet waarop het referendum is gegrond. Als er minder dan 30 procent van de kiezers naar de stembus gaat, gaat het feest niet door. Waarom zullen kiezers straks naar de stembus gaan? Misschien wel om Den Haag een veeg uit de pan te geven.Waarom zullen kiezers niet gaan? Misschien wel omdat ze tegen het referendum op zich zijn.
Het is een adviserend en geen bindend referendum. Raar is het dus dat een aantal partijen nu al heeft laten weten dat zij zich zullen conformeren aan de uitslag op 6 april. Een eigen inhoudelijk oordeel van het parlement hebben die partijen zo over de schutting gegooid. Zij verzaken daarbij de plicht van onze parlementaire democratie.
De regering mag haar plichten echter niet verzaken. Zij is vóór dat verdrag. Eigenlijk heeft zij geen keuze: ze was vóór, ze is in de campagne vóór, heel Europa is vóór en Nederland is nu fungerend voorzitter van de EU. De regering zal het verdrag dus (moeten) ratificeren.
