Politici komen en gaan, maar om een heel gedachtengoed te zien verdwijnen is het soms wel honderd jaar wachten. En omdat de meesten van ons die tijd niet hebben, is het bijzonder getuige te zijn van iets als het ineenstorten van het communisme of – actueler – het naderend einde van de sociaaldemocratie.
In Duitsland doet de SPD nog aardig mee, maar in Nederland is van de PvdA bijna niets meer over en in Frankrijk is nog minder over van de Parti Socialiste. De afrekening met de traditioneel machtige sociaaldemocraten is meer dan een slechte verkiezingsuitslag. Het is het einde van een politieke stroming.
Over de oorzaken zullen vele boeken verschijnen, maar laat ik er hier alvast een noemen. Wezenlijk voor het linkse engagement is het opkomen voor de verworpenen der aarde. De verdrukte of achtergestelde medemens, die slachtoffer is van economische of sociale overheersing door anderen. De sociaaldemocraten hebben fors geïnvesteerd in hun eigen ondergang door consequent voor de verkeerde slachtoffers te kiezen.
Overal waar het rechts-populisme de kop op steekt is het de traditionele volkse aanhang van links die zich verwaarloosd en in de steek gelaten voelt. Een analyse die al meerdere keren is gemaakt, maar het zou mooi zijn als links dat verband – na al die verkiezingsnederlagen – nu ook eens zou zien. Het zijn de verworpenen waar links voor had moeten blijven kiezen, maar dat heeft nagelaten.
Ook bij de nieuwe doelgroep – de immigranten – worden sinds jaar en dag vooruitstrevende keuzes gemeden. Verheffing en emancipatie – kernwaarden van sociaaldemocratische politiek – gingen overboord als het de nieuwkomers betrof. Er werd gecapituleerd voor traditie, eigen taal en religieuze normen. Zo bleven veel nieuwe achtergestelden achtergesteld en begon links aan het wegkijken van de gevolgen van deze aanpak.
Nieuwe slachtoffers zijn er wel gevonden, maar die blijken zich vooral achtergesteld te vóelen. Mensen met een migratie- of een speciale genderachtergrond beroepen zich op de status van slachtoffer, maar halen het toch niet bij de klassieke doelgroep die economisch en maatschappelijk de steun van links zoveel harder nodig heeft.
Jarenlang het verkeerde kiezen verraadt de bestaanscrisis waar deze politieke stroming zich in bevindt. Het gaat vaak over hoop en over samen en over de gevaren op rechts. Maar oplossingen voor de problemen van deze tijd zijn zeldzaam uit de linker hoek.
Een enkele keer lijken sociaaldemocraten terug te willen naar de oude aanpak. Niks wegkijken en hopen dat het goed komt, maar handen uit de mouwen voor de emancipatie en verheffing van de verworpenen der aarde. Zoals de poging van oud-PvdA-er Jacques Monasch. Hij zat mogelijk op het juiste spoor, maar veel te laat.
De Nederlands-Marokkaanse auteur Jamal Quariachi stond deze week in Vrij Nederland met een stuk onder de hoopgevende kop ISLAMKRITIEK KAN JUIST HEEL GOED TOT DE LINKSE IDEALEN BEHOREN. Hij benoemt de achtergestelde positie van vrouwen als reden waarom hij al 20 jaar niet meer in Marokko komt. “Voor alle duidelijkheid: ik haat de islam”, schrijft hij.
Maar vervolgens geen spoor van een links elan ter emancipatie van deze vrouwen. Zij blijven achter in de duisternis van het geloof. De enige ‘oplossing’ die deze auteur aandraagt is het overschakelen op duurzame energie. Op die manier moeten de oliedollars opraken in Saoedi-Arabië, dat zo de export van het islam-fundamentalisme op een wat lager pitje moet zetten. Succes ermee.
De oude arbeidersklasse weggezet als klagers en xenofoben en de emancipatie in handen van de Saoedi’s in de Vrouwenrechtencommissie van de VN. De koffers van Hollande staan al bij de uitgang van het Élysée en Asscher mag straks het licht uitdoen bij de PvdA. Het einde van de sociaaldemocraten en niemand anders om de schuld geven.
Deze column verscheen eerder op RTLZ.nl.
