Een paar maanden terug alweer pleegde journalist en essayist Anil Ramdas zelfmoord. Behalve het treurige feit zelf, stemt ook het schijnbaar al lang en breed weer vervlogene van die daad mij tot nadenken. Het hijgerige informatietijdperk heeft de zelfmoord van een vooraanstaande stem in het publieke debat binnen luttele weken volledig overspoeld met nieuwe informatie, zoals het voortdurend alles dreigt te overspoelen. Toch wil ik hier op DeJaap nog een dammetje opwerpen, hoe piepklein ook, tegen wat je in het informatietijdperk misschien niet meer ‘Het Grote Vergeten’ maar het ‘Het Grote Updaten’ moet noemen. Zeker toen ik op YouTube naar Ramdas’ laatste openbare optreden keek, als gespreksleider in het programma ZOZ, zette de gedachte zich in mij vast iets over die opmerkelijke uitzending en zijn zelfmoord te schrijven.
Drammerige schoolmeester
Ik wist vanaf het begin dat het ongeloofwaardig en bijna pervers zou zijn een directe relatie te leggen tussen het verloop van deze uitzending en zijn weldra uit te voeren suïcide, maar van de manier waarop hij met zijn gedram over witte onderdrukking, in mijn ogen dan, bot vangt bij ‘zijn’ drie jonge, allochtone kunstenaars kan hij onmogelijk vrolijk zijn geworden. Al zijn pogingen om deze jonge gasten voor het karretje van één of andere strijd te spannen, in de rol van slachtoffer te duwen of juist van uitverkorene, wordt door elk van hen consequent in de kiem gesmoord.
Hoe beleefd ook: Akwami Owusu Ansah (acteur), Blaxtar (hiphopper) en Neska Beks (filmmaker) stompen Anil Ramdas terug in zijn nuffige rol van drammerige schoolmeester, die grenzen, scheidslijnen en vijandbeelden probeert te impregneren waar zij – godzijdank – niet meer gevoelig voor zijn. Ik daag iedereen uit deze uitzending terug te kijken en het al of niet met mij eens te zijn dat je hier getuige bent van de ineenstorting van dwingend determinisme, van een etiket-georiënteerde denkwereld die, naar mijn stellige inschatting, behalve van Ramdas zelf voor een deel van een hele generatie is: je ‘bent’ pas iemand of je kunt pas ‘iemand zijn’ als je je ergens tegen afzet, of je positie bepaalt ‘ergens tegenover’.
Wolken van schimmelkaas
Het trio allochtone kunstenaars aan tafel blijft dertig minuten lang als vreemde aapjes tegen deze grofmazige denktrant aankijken en benadrukt telkens opnieuw – zoals gezegd: beleefd en via omwegen – dat het, los van zwart-wit schema’s en politieke agenda’s, op zoek is naar nieuwe uitdrukkingsvormen en ontdekkingen, kortom, naar de eigen creativiteit. En hoewel ze het nergens expliciet zeggen, kan ik me dertig minuten lang niet aan de indruk onttrekken dat ze elke vraag van Ramdas ervaren als een wolk van belegen schimmelkaas, die ze subtiel en met respect uit hun gezichtsveld blazen.
Ik ervoer het als ontluisterend en bijna schaamtevol om naar deze aflevering van ZOZ te kijken: een vijftiger die enkele twintigers bestookt met louter gedateerde cliché’s en bordkartonnen vergelijkingen en er, hoe graag hij dat ook had gewild, geen enkel gedateerd cliché of bordkartonnen vergelijking voor terug krijgt. Ergens in het gesprek neemt hiphopper Blaxtar het woord ‘organisch’ in de mond en denk ik onwillekeurig: “Ach, ach, ‘organisch’, in dat woord ligt alles maar dan ook alles besloten wat de gespreksleider nooit van zijn levensdagen heeft kunnen worden.” Ik wil maar zeggen: als zijn zelfmoord een dag erna Ramdas’ fysische dood betekende, dan was deze uitzending van ZOZ misschien wel zijn symbolische dood.
Dankwoord
Het past mij Ramdas bijzonder te bedanken voor het maken van deze uitzending en – vergeef me de morbide ironie – wie weet zelfs voor de gepleegde zelfmoord, door welke ik deze aflevering van ZOZ ben gaan bekijken. Luisterend naar de uiterst intelligente Ansah, Blaxtar en Beks, had ik het tintelende gevoel ‘live’ aanwezig te zijn bij de begrafenis van het door Ramdas en consorten gekaapte ‘multiculturele debat’ en, in het kielzog daarvan, van de hele allochtonenindustrie en het daaraan ten grondslag liggende slachtofferisme.
Dankzij de laatste dertig minuten geregistreerde Anil kreeg ik mijn vertrouwen in Vooruitgang en de Westerse Samenleving enigszins terug; vertrouwen dat in de verkiezingskoorts tot aan 12 september vrijwel zeker beetje bij beetje weer zal afkalven.
De aangehaalde uitzending van ZOZ is te bekijken via deze link.
Hans van Willigenburg is schrijver, dichter, journalist en writing coach. Van 1992 tot en met 2001 schreef hij, net als Anil Ramdas, voor “De Groene Amsterdammer”.
CC Foto: Paul Blank.
