Dat leek de NRC nou een leuk idee: de hele bijlage Opinie & Debat laten vullen door de jongens en meisjes van G500. Die jonge honden van Sywert van Lienden die het politieke bestel willen vernieuwen. Een goed initiatief, want het levert opmerkelijk, om niet te zeggen verontrustend proza op. Sywert is op zijn best wanneer hij de oude partijen en partijleiders de les leest. Dat gaat hem vlot af. Maar ons land telt inmiddels miljoenen van dat soort boetepredikers die elkaar voornamelijk napraten. De vraag is: wat moet dan voor het oude systeem in de plaats komen. En dan blijkt dit aanstormend talent (aldus velen) een wel zeer verknipt idee te hebben van democratie.
Sywert opent zijn inleiding van de NRC-bijlage met de volgende klaroenstoot: ‘Democratie zonder een idee over morgen is geen democratie. Precies daarom verwordt de democratie nu tot een dood ideaal.’
En na die bekende boetepreek over hoe slecht het wel niet gaat, volgt dan weer zo’n uitsmijter: ‘De democratie kan enkel leven bij een cultuur van vurige passie om samen vooruit te willen komen.’
De Nederlandse democratie is, kortom, failliet omdat we geen nationaal gedragen idee hebben waar we met dit land naartoe moeten. Pas wanneer we het er allemaal over eens zijn waar het met het land naartoe moet, kan een democratie functioneren. Hier staat de wereld op zijn kop. Blijkbaar moeten we het het eerst met z’n alleen over de toekomst eens zijn (en dat idee moeten we allemaal ook met ‘vurige passie’ uitdragen) voordat de democratie kan functioneren. De staat is bij Sywert de uitvoerder van de volkswil. Ik hoef, hoop ik, hier niet uit te leggen welk een gevaarlijke onzin dit is. Hier weerklinkt het totalitaire ideaal van een eeuw geleden.
Democratie is natuurlijk, in de woorden van Churchill, ‘the worst form of gouvernment except for all the others‘.
Democratie betekent voortmodderen, compromissen sluiten, wetende dat als dat niet gebeurt, de zaak helemaal misloopt. Dat het sterk verzuilde Nederland nooit uit elkaar is gevallen, is uitsluitend de verdienste van het democratisch systeem. En inderdaad, dat systeem faalt regelmatig. En dan klinkt ook steevast de roep om nieuw élan, om een nationale wedergeboorte. Dan noemt iedereen de democratie verrot, omdat zij niet doet ‘wat het volk wil’. En op zulke momenten krijg je van die antidemocratische oprispingen zoals van Sywert.
Hij doet geen suggestie wat dat ‘idee voor morgen ‘dat we allemaal prachtig gaan vinden, zou kunnen zijn. Maar als hij nou even doordenkt, wordt G 500 straks een nationale beweging die beweert dat zij de wil van het volk vertegenwoordigt, en de democratie een lesje zal leren.
Dat soort warhoofderij is dus niet nieuw. Zo zijn de Italiaanse fascisten ook begonnen – met beweren dat zíj wel wisten wat het volk wil, en waar het met Italië naartoe moest. En dus organiseerden ze een Mars op Rome om om de richtingloze democratie daar weer een gevoel van richting te geven. Hún richting. Dus nee, Sywert. We zitten hier helemaal niet te wachten op ‘een idee over morgen’ dat we dan volgens jou met z’n allen ‘met vurige passie’ moeten uitdragen. Dat soort romantische mythes zijn naïef en alleen maar gevaarlijk. Laat die gifbeker maar aan ons voorbij gaan.
Ik heb die hele bijlage niet gelezen – daarvoor was het dit weekend veel te warm. Maar één vertederend stukje heb ik nog wel geconsumeerd. Een betoog van ene Wolfgang Gründinger, een Duitse publicist die blijkbaar in G500 kringen bewonderd wordt. Gründinger opent met de beschuldiging dat ‘een democratie met korte parlementaire periodes’ kampt met een ‘fundamenteel’ probleem. Namelijk dat politici niet verder kijken dan de komende verkiezingen. Ook hier dus die antidemocratische inslag die we bij Sywert al zagen. Ook Gründinger komt vervolgens met de traditionele boetepreek, en dan volgt hink-stap-sprong zijn oplossing: ‘We moeten manieren vinden om een langetermijnvisie te integreren in onze parlementaire democratie. De jonge generatie moet meer te zeggen krijgen.’
Bij hem gelukkig geen tweede pleidooi voor het knutselen aan (en het opleggen van) een ‘Algemene Volkswil’, maar het al even kinderlijke idee dat jongeren het allemaal zoveel beter zouden doen.
Waar komt dat toch vandaan? Als we één ding van jongeren weten, dan is het dat ze leven bij de filosofie van ‘leve de lol’ en ‘na ons de zondvloed’. Hebben jongeren méér oog voor de lange termijn? Ach, ze lullen uiteraard veel over de planeet die naar de klote gaat, maar ondertussen spuiten, slikken en zuipen ze vrolijk voort, en vliegen ze liefst zo vaak mogelijk de wereld rond, en masse naar landen als Kenia, Indonesië en Thailand. Dat hoort ook zo. Daar ben je jong voor. Gelukkig zijn er dan ouderen die zeuren dat een krat bier per dag misschien niet zo best is. En xtc misschien schadelijk. Zeuren over de langetermijn gevolgen, daar heb je ouderen voor.
Die mythe van de moreel superieure jeugd is natuurlijk gemakkelijk te verklaren. Die jongens en meisjes van G 500 toeteren elkaar voortdurend de bekende groene mantra’s in de oren. Ze denken oprecht dat ze daarmee anders zijn, beter zijn dan andere mensen. Ze genieten van deze intellectuele zelfbevrediging – en dan denk je al snel dat jij ook wel kunt bepalen waar het met ons land naartoe moet. Wat anderen moeten gaan geloven. Misschien moeten we allemaal elektrische autootjes gaan rijden. Of Torhout-Werchter veroveren. De jongeren gaan het ons vertellen. En dan, vindt Sywert, mag de democratie dat gaan uitvoeren.
Wist u trouwens dat het populairste marslied van de Italiaanse fascisten Giovinezza fascismo heette? Giovinezza, giovinezza, primavera di bellezza… De jeugd zou Italië redden.
Jazeker, ook dáár.
