Het zal de meesten van u vast ontgaan zijn, maar het rommelt in GGZ-land en dat is slecht nieuws. RIAGG Rijnmond is sinds vorige werk failliet verklaard, de voltallige raad van bestuur van Rivierduinen is ontslagen en ook andere psychiatrische instellingen verkeren in zwaar weer. ‘Nou en?’ mompelt u, er zijn toch veel ernstiger zaken in het nieuws? De borstverkleining van Goedele Liekens, Lieke van Lexmond die met haar baby rondfietst in een draagzak, Bono die van zijn fiets is gevallen in Central Park, Nance die in de wolken is omdat ze weer met haar snuit op TV mag en de vraag of Gordon eigenlijk wel een hart heeft. Met zoveel highlights vallen de misstanden in de psychiatrie in het niet.
Toch is het wankelen van de GGZ een belangrijk sign of the times, zoals Prince zong, omdat echte welvaart bepaald wordt door de mate van zorg voor de kwetsbaren in de samenleving. Even ter vergelijking: als een ‘gewoon’ ziekenhuis failliet is en het personeel de bedden met patiënten naar buiten rijdt omdat ze, behalve het aanhangen van een laatste infuuszak, niets meer kunnen betekenen voor de arme stakkers, schreeuwt iedereen moord en brand. Psychisch leed speelt zich meestal af aan de rafelranden, waardoor er pas echt aandacht ontstaat als er gevaarlijke situaties ontstaan of als de NS teveel vertraging oploopt door de zoveelste ‘aanrijding met persoon’. Het wankelen en omvallen van GGZ-instellingen betekent dat Nederland in zijn voegen begint te kraken. Als we de zorg voor de kwetsbare medemens niet meer op orde hebben dan vraag ik me af of we onszelf nog steeds een Eerste Wereldland moeten noemen.
Zeker, de GGZ had al veel eerder de hand in eigen boezem moeten steken, haar werkwijze kritisch onder de loep moeten nemen, de effectiviteit van behandelingen beter waarborgen, allemaal waar. Het grote euvel is echter dat we nu te laat zijn en overgeleverd zijn aan politiek en vooral commercie met haar enige belang: geld verdienen.
‘Maar kan niemand dan iets doen?!’ riep een collega wanhopig. Sorry, maar het is 2014 en Computer says no. De tijden van een heldhaftige Hansje Brinker zijn voorbij: System says no. Eén vinger gaat de dijkdoorbraak niet meer voorkomen. We hebben de macht uit handen gegeven en de bank verstrekt simpelweg niet meer het benodigde krediet, waardoor salarissen niet meer worden uitbetaald. Een paar werknemers bikkelen nog een paar dagen gepassioneerd door op vrijwillige basis, maar uiteindelijk valt het doek en krijgen psychiatrische patiënten de echte Zwarte Piet. Gejammer en geweeklaag is zinloos. Dit zijn de directe gevolgen van de keuzes die we als maatschappij hebben gemaakt: de zorg voor kwetsbare medemensen besteden we uit aan partijen die zoveel mogelijk geld willen verdienen. Dat is pas echt efficiënt, want mensen wiens doel het is om zoveel mogelijk geld te verdienen worden meestal niet gekweld door dat oubollige gevoel van betrokkenheid, compassie en verantwoordelijkheid. Of zoals een zorgverzekeraar het vorige week presteerde om mij via Twitter te vragen ‘hoe de zorg beter georganiseerd kan worden’, en tegelijkertijd de geslaagde depressiebehandelingen van een gerespecteerd collega zonder steekhoudende argumenten niet te willen vergoeden. Dijen kletsende zorgverzekeraars die gierend van de pret over elkaar heen buitelen, niet alleen de patiënten in de war, maar nu ook de psychiaters!
De film The Hungergames laat aardig zien welke richting we zijn ingeslagen als samenleving. Concepten zoals dood, leven, heldendom, opoffering en liefde worden letterlijk in scène gezet door een televisieproducent. Alles waarvan we naïef dachten dat het ons mens-zijn ten diepste karakteriseerde en bepaalde, blijkt verrassend goed in een format te passen. We hebben binnenkort onze eigen Hungergames: psychiatrische patiënten in de regio Rotterdam die psychotisch, angstig, vervuild en agressief door de stad zwerven, voor overlast zorgen en de vuilnisbakken leegvreten. De Verelendung 2.0 is begonnen, alleen deze keer draait de camera mee en kunnen we de speciale App downloaden waarmee we kunnen (in)stemmen en kans maken op een Citroën Cactus.
