De angst bij de Europese regeringsleiders is groot. Al jaren in de verdediging tegen de veelgehoorde roep om verandering willen zij nu dat elke regeringsleider afzonderlijk een hernieuwde eed van trouw aan de Europese Unie aflegt. Een achterhoedegevecht, paniekvoetbal in Brussel. Niet een hernieuwde eed zoals de huidige regeringsleiders voorstaan is nodig, maar een hernieuwd Europees verdrag om Europa toekomstbestendig te maken.
De Europese Unie heeft haar kernwaarden, vrijheid en solidariteit, ingeruild voor verdragen en afspraken die exact het tegenovergestelde hebben opgeleverd. De vrijheid van het verkeer van personen heeft sociale arbeidsverhoudingen verkwanseld; solidariteit is een anonieme melkkoe geworden voor lidstaten die frauderen met hun boekhouding of vragen om geld van noordelijke lidstaten waar gemiddeld langer wordt doorgewerkt tot aan het pensioen dan in zuidelijke lidstaten. Gezamenlijke lasten tussen lidstaten worden op deze manier op onaanvaardbare wijze afgewimpeld; asielzoekers voor de rijke landen, subsidiepotten voor de (Oost-Europese-) landen die weigeren hun deel van problemen op zich te nemen. Europa is een economisch en financieel gedreven project gebleken waar van sociaal beleid vrijwel geen sprake is. Europese aanbestedingswetten versterken de belangen van het grote bedrijfsleven, belastingconstructies voor Apple en Starbucks ondermijnen Europese verzorgingsstaten en verhinderen een gelijk speelveld voor het midden- en klein bedrijf. In de woorden van de Amerikaanse filosoof Sandel, ‘de economische ordening van de EU was belangrijker dan de ‘normen en waarden die een democratie stimuleren’. Hoogleraar van den Brink concludeert niet ten onrechte dat ‘Europa als politiek project mislukt is’. Tijd dus voor een nieuw Europees verdrag.
Geen misverstand, Europa is een prachtig continent. De verscheidenheid van cultuur, geschiedenis en natuur zorgt ervoor dat Europa ons veel te bieden heeft. Gezamenlijke problemen vragen vanzelfsprekend om gezamenlijke oplossingen. Een ‘Nexit’ is een voor Nederland onzinnige route. Maar de Europese Unie heeft haar eigen idealen vermorzelt. 27 commissarissen in een Europese Commissie produceren een lawine aan ongevraagde regelgeving, bepalen onze economische spelregels en ontnemen de creativiteit en verantwoordelijkheid van het lokale en nationale niveau. Nogmaals Sandel, ‘we worden geconfronteerd met een wereld die geregeerd wordt door onpersoonlijke machtsverhoudingen die buiten ons begrip en onze controle liggen’. Zaken worden niet met en voor ons georganiseerd, maar over en zonder ons.
Er is geen nieuwe eed van trouw aan de Europese Unie nodig, er is een nieuw Europees verdrag nodig om Europa een nieuwe toekomst te geven. In dat nieuwe Europese verdrag zullen de grondslagen van Europese samenwerking moeten worden herzien. Samenwerking tussen gelijkgestemde landen moet weer het uitgangspunt vormen. Europa als gemeenschap in plaats van een unie die top-down wordt aangestuurd. Een nieuw Europees verdrag moet er bovendien in voorzien dat burgers meer inspraak krijgen op de besluitvorming in Brussel en lidstaten hun soevereiniteit behouden op terreinen waar internationale samenwerking onnodig is. Verder moet het Europees Parlement enkel nog uit nationale volksvertegenwoordigers bestaan (het zogenaamde ‘dubbelmandaat’) en wordt de Europese commissie omgevormd tot een coördinerend ambtelijk apparaat.
Het vrije verkeer van werknemers heeft geleid tot de uitholling van beroepen en tot oneerlijke concurrentie met als gevolg steeds lagere lonen. Om die reden moet de arbeidsmigratie aan banden worden gelegd. Het blijven steunen van landen die hun boekhouding en economie niet op orde hebben en mede daardoor in economisch zwaar weer verkeren, moet worden doorbroken. Gezamenlijke ‘eurobonds’ – wij nemen de schulden van zuidelijke landen voor onze rekening – hollen de solidariteit steeds verder uit. Het is een permanente geldtransfusie van het noorden naar het zuiden en ondermijnt het draagvlak voor Europa onder Noord-Europese burgers. Lidstaten moeten in plaats daarvan de mogelijkheid hebben om uit de euro te treden. Op die manier kunnen economische tegenslagen, met behulp van devaluatie, worden opgevangen. Het opsplitsen van de eurozone in een noordelijk en zuidelijk deel is onontkoombaar. Het recent gevoerde rentebeleid van de ECB moet in een aanpassing van het bankstatuur van de ECB worden verboden. Het is rampzalig voor de opbouw van onze pensioenen in Nederland en stimuleert het ontstaan van een onverantwoord hoge schuldenberg.
Er is geen behoefte aan een hernieuwde eed, maar aan hernieuwde samenwerking op basis van nieuwe uitgangspunten vastgelegd in een nieuw Europees verdrag. Dat kan Europa, onderling en naar andere grootmachten, weer toekomstbestendig maken.
