Prachtige ingezonden brief in de Volkskrant: een linkse mevrouw toont aan hoe haatdragend en vooral wraakzuchtig wij mensen zijn. Ook, of misschien wel juist, als een mens meent zich te moeten inzetten voor anti-haatdragende en anti-wraakzuchtige idealen als “tolerantie”. Deze mevrouw schrijft letterlijk: “Als jij mij iets flikt dan pak ik je vroeg of laat terug door hetzelfde bij jou te doen”. De zo gevreesde oog-om-oog gedachte dus. Als je aan deze zelfde mevrouw zou vragen of je verkrachters misschien moet terugpakken door ze ook te verkrachten zou ze zich waarschijnlijk beroepen op humaniteit. Als je aan deze mevrouw in 2002 had gevraagd of links wellicht verantwoordelijk was voor de moord op Fortuyn zou ze dat ogenblikkelijk hebben weggewuifd.
Maar nu de kans zich voordoet om “rechts” van verschrikkelijke dingen te beschuldigen, ongeacht het waarheidsgehalte daarvan, mogen alle sluizen in de onderbuik open en spat de puist waaronder de wrok tegen rechts zich negen jaar lang als giftige pus heeft verzameld als een rijpe kers onder de hak van een soldatenlaars open.
Ja, mensen zijn wraakzuchtig. Hoe dan ook. Ook linkse mensen. Het is alleen zo jammer dat ze telkens denken te kunnen waarmaken dat ze, anders dan de gewone soort “mens”, boven die wraakzucht kunnen staan en hun leven lang binnen de grenzen van hun zelfbedachte grenzen van het ideologische fatsoen der tolerantie zullen bewegen. Daarin falen ze keer op keer, maar niemand lijkt van die fouten te leren.
‘Bloeddorstige demagogie’
Een ander prachtvoorbeeld van de woeste rancune, ja haast dwangmatige lust tot vernietigen, is de ingezonden brief van Bert Vuijsje, voormalig hoofdredacteur van HP/DeTijd, in de Volkskrant een week geleden. Hij zag in de Oslose slachtpartij aanleiding om “de LPF” en “populistisch rechts” te beschuldigen van “negen jaar lang het debat ernstig te vergiftigen met bloeddorstige demagogie”(!). En daarom is het volgens Vuijsje tijd voor links om zelf eens flink wat giftige diarree in het maatschappelijk debat te injecteren.
Net als bovenstaande brievenschrijfster laat ook Vuijsje zich doorgaans voorstaan op “tolerantie” en “fatsoen”. Vraag hem hoe hard we daders in Nederland moeten straffen en hij citeert complete oeuvres sociaalwetenschappelijk werk om duidelijk te maken dat hard straffen niet helpt, inhumaan is en bovenal wraakzuchtig dus onmenselijk. Maar beschuldig hem impliciet van het demoniseren van een politicus die vervolgens daadwerkelijk wordt doodgeschoten en hij zal er voor zorgen dat je met meer dan gelijke klinkende munt wordt terugbetaald. Desnoods moet hij daar negen jaar lang op wachten. De mogelijkheid wraak te kunnen nemen is zo belangrijk dat de wraak nooit meer wordt vergeten en in de eerste de beste gelegenheid de wraakreflex feilloos wordt herkend.
Blamegame
Nu is er, zoals gezegd, niks vreemds aan wraakgevoelens. Het is een zeer menselijke emotie. Ook al onderscheiden we ons van de apen door een vergevorderde vorm van rationaliteit, natuurlijke dierlijke reflexen als wraak en vergelding zijn net zo basaal als de neiging te vluchten of te vechten bij dreigend gevaar. We zijn geprogrammeerd en derhalve slechts beperkt maakbaar. Dat uitgerekend aanhangers van een menselijke maakbaarheidsideologie opzichtig om wraak smeken is zo veelzeggend dat verdere uitleg overbodig is.
Juist in linkse mensen als bovenstaande brievenschrijfster, Bert Vuijsje of een van die talloze andere “fatsoenlijke” en “tolerante” mensen die de afgelopen dagen niets anders hebben gedaan dan hun blamegame spelen, herken je de existentiële onmacht van het gewonde maar gekooide dier. Terwijl juist rationele wezens zouden moeten beseffen dat niet de verrassingsaanval de oorlog veroorzaakt maar de tegenaanval van de wraak. De Eerste Wereldoorlog begon niet omdat Gavrilo Princip de aartshertog doodschoot, de Eerste Wereldoorlog begon met de reactie daarop. Aanhangers van een fatsoenspolitiek die bereid zijn uit wraak een oorlog te beginnen: niet-rationele dieren zijn een stuk vredelievender.
Maar waarom komen deze mensen niet gewoon uit voor hun wraaklust? Waarom zeggen ze niet gewoon: “Ja, ook ik ben wraakzuchtig. Als je mij wat aandoet doe ik het terug”. In plaats dat ze zich voegen bij het populisme, dat in elk geval openlijk uitkomt voor hun wraakzucht, ontwerpen ze een systeem waarin ze zichzelf gevangen zetten. Ook dat laat de brievenschrijfster weten: “Ik zou dolgraag wraak willen nemen maar ik mag het niet van mijn geloof”.
Rationele stelling
“Geloof” kun je in dit soort situaties trouwens heel letterlijk nemen. Toen ik ooit in het dagblad Spits een column had geschreven waarin ik christenen had gekwetst, ontving ik dreigbrieven van vredelievende christenen die altijd hun naaste lief hebben met de mededeling: “Het is jammer dat ik in God geloof, als het Allah was geweest had ik je tenminste iets kunnen aandoen door een zelfmoordaanslag”.
Prachtig niet? In één zin niet alleen een concurrerende religie wegzetten als het kwaad maar ook impliciet dreigen. Het is wraak nemen met voorbedachte rade maar dan wel zonder zelf vuile handen te maken. De essentie van de georganiseerde religie.
Is er een uitweg uit de eeuwigdurende impasse van het mens-zijn, die gekooide maar verlichte aap die na gewond te zijn de wraakzucht niet kan ontlopen? Neen. Maar er is wel een uitweg uit de voortdurende verminking en beschadiging die de aanhangers van religieuze of politiek ideologische idealen zichzelf voortdurend aandoen. En dat is duidelijk stelling nemen, rationele, welbewuste stelling. Wie graag de idealen van hoop, liefde, tolerantie en fatsoen verspreidt, kan eenvoudigweg nooit toegeven aan de eigen wraakgevoelens. Wie kiest voor een bepaalde ideologie moet zich volledig bewust zijn van de implicaties daarvan.
Dat betekent behalve een tegenstrijdigheid tussen scheefwonen in een villa terwijl solidiariteit wordt gepredikt ook een tegenstrijdgheid tussen wraakloos humanisme en “eigen wraak eerst” als motto. Het is of het één of het ander. De mevrouw die bovenstaande brief schreef brengt links in ernstige verlegenheid, net zoals Bert Vuisje dat deed met zijn kwaadaardige ingezonden brief en net zoals zelfmoordaanslag dreigende christenen dat doen voor hun evangelie van naastenliefde.
Het beest de mens
Geloven is kiezen. Daar kan niet mee worden gemarchandeerd. Dat betekent soms inderdaad dat je met één hand op de rug gebonden de strijd moet aangaan of zelfs bereid moet zijn de klappen zonder klagen op te vangen. Zonder die offers is er geen ideologie van fatsoen, tolerantie en humanisme mogelijk die vat kan krijgen op de rationaliteit van het beest de mens.
Een rationaliteit die overigens elk mens bij zichzelf zou moet leren ontdekken, laat dat duidelijk zijn. Wraak is immer zoet maar wordt altijd koud opgediend en is zonder meer de opmars naar een uitzichtloos conflict. Streven naar wraakloosheid is het beste offer dat een mens kan brengen. Helaas zullen velen die streven voortijdig moeten afhaken.
Bert Brussen twitterde direct na de aanslagen in Oslo: “Opdat de wraak zoet mag zijn”. Volgens hem een menselijke uitspraak. Then again: tussen wraaklust voelen en wraak nemen zit gelukkig een een grote afstand. Een gezond mens houdt die afstand dan ook zo groot mogelijk. Wraak laat men over aan de overheid, hoe beperkt die wraak dan soms ook is.
/disclaimer voor imbecielen en meelezende AIVD…
