Stel, je krijgt nog 10 mille van Pietje. Maar die wil het je niet terugbetalen. Ondertussen rijdt ‘ie wel rond in een nog niet zo’n oude Audi A6, maar is hij je altijd net te slim af als je daar beslag op wilt leggen. Of je bent een autoverhuurbedrijf en een van je auto’s wordt niet teruggebracht. De huurder blijkt een gestolen rijbewijs te hebben gebruikt, dus is niet te achterhalen. Zou het dan niet handig zijn als er een soort live Google Maps is, die alle kentekens scant en zodra hij de auto die je zoekt tegenkomt je direct laat weten waar die is?
Vanochtend retweette blogger BasTaart een bericht van de Haagse drummer Sander Evers over een scan-auto van de firma DebtScan, die hij zag rijden. Een paar weken geleden heeft de Amsterdamse stadschroniqueur Thomas Schlijper eenzelfde auto gespot in de Amsterdamse Haarlemmerdijk. Deze scan-auto’s fotograferen nummerborden van auto’s en slaan de kentekens op. Dat doen ze niet namens de overheid, maar voor deurwaarders, schuldeisers en andere “rechthebbenden”. Zij geven kentekens door van auto’s waarop ze beslag willen leggen. Zodra DebtScan zo’n kenteken herkent, dan wordt de locatie van de auto doorgegeven. Op verzoek van de klant wordt dat eventueel gevolgd door een inbeslagname of een huisbezoek.
Mogen deurwaarders en andere rechthebbenden op zoek gaan naar auto’s waarop ze beslag mogen leggen? Ja, dat lijkt me wel. Tenminste, als daar een zorgvuldig juridisch proces aan vooraf is gegaan.
Maar mag een particulier bedrijf in opdracht van andere particuliere bedrijven ’s lands wegen afspeuren en alle kentekens die ze tegenkomen registreren en vergelijken met een bestand van gezochte auto’s?
DebtScan verklaart op z’n site dat het is toegestaan om auto’s en personen vanaf de openbare weg te fotograferen en dat ze deze foto’s onbeperkt mag bewaren. Ze doen dat overigens maar twee maanden.
Auto’s worden steeds vaker gefotografeerd in Amsterdam. De ooit door de gemeente ingestelde milieuzone wordt op de toegangswegen gecontroleerd met camera’s die automatisch alle kentekens registreren, zodat vervuilende vrachtwagens er automatisch uitgefilterd en beboet kunnen worden. Deze gegevens worden inmiddels gedeeld met justitie om de bewegingen van criminelen in kaart te brengen. Onlangs werd bekend dat ook de belastingdienst gebruik maakt van deze gegevens om de opgaven van leaserijders te controleren.
Ook Cition, het bedrijf dat in een groot deel van Amsterdam de parkeercontrole verzorgt, slaat alle kentekens op die ze tijdens hun controle acties tegenkomen en het door diverse gemeentes ingestelde Servicehuis Parkeer- en Verblijfsrechten (SHPV) doet hetzelfde met kentekens die in parkeerautomaten worden ingevoerd. Ook deze gegevens blijken te worden gedeeld met de belastingdienst.
Ook hier geldt dat je natuurlijk niet mag liegen over het aantal privé-kilometers in je leaseauto en dat je moet betalen als je wilt parkeren.
Maar, passen dergelijke veelomvattende controles in een vrije samenleving? En als deze handelswijze geoorloofd is, waar ligt dan de grens tussen opsporingsrecht en het recht op privacy, het recht om je vrij en onbespied te bewegen in de openbare ruimte? Wat is de volgende stap? Commerciële bedrijven die in het wilde weg personen fotograferen om schuldenaren door middel van gezichtsherkenning op te sporen?
Tot voor kort waren dergelijke scenario’s voorbehouden aan de complottheorieën van aluhoedjes, maar sinds de grootschalige onthullingen in het PRISM-schandaal weten we dat de remmende werking van ethiek aan het verdwijnen is. En zie: op de website van DebtScan staat dat het bedrijf bevoegd is om, naast kentekens, ook personen te fotograferen, de foto’s te bewaren en te delen met belanghebbende derden. Ze lijken het alleen nog niet te doen.
Hoever mag je als schuldeiser gaan om terug te krijgen wat rechtmatig van jou is? En aan wie is het recht om dergelijke vergaande en ingrijpende maatregelen te nemen voorbehouden? De overheid, misschien. Maar commerciële bedrijven? En wat is de prijs die de onschuldige burger betaalt voor het recht van een ander?
Het liberale idee dat de vrijheid van de één ophoudt waar de vrijheid van de ander begint, heeft ook in onze tijd nog niets aan waarde en waarheid verloren. En het is dit principe dat met voeten getreden wordt wanneer jouw kenteken en straks jouw gezicht wordt gefotografeerd, geregistreerd, opgeslagen en bewaard voor het recht van een ander.
Misschien wordt het tijd dat je ook in de openbare ruimte je privacy-voorkeuren zelf kan instellen.
Roderic Evans-Knaup is fractievoorzitter van Red Amsterdam in de Amsterdamse gemeenteraad.
