Als er een ding is gebleken afgelopen week, is dat wij het in Nederland niet meer met elkaar oneens durven zijn. Zeker, politieke partijen verschillen van mening of het een miljoentje meer of minder mag zijn – maar fundamentele discussies durven wij niet meer aan. Want het zou toch maar gebeuren dat de discussie niet meer ‘constructief’ (vaak een synoniem voor ‘gezellig’) kan zijn.
Alexander Pechtold ging bij Pauw en Witteman zelfs zo ver om de mening van Wilders een ‘aantasting van de democratie’ te noemen. Dat iemand die zichzelf democraat noemt de uitspraken van een labiele Limburger die iets te lang in de bubbel van permanente persoonsbeveiliging opgesloten zit al ziet als een erosiegevaar voor onze democratie, toont aan hoe een lage dunk politici en journalisten van ons eigen bestel hebben. Alsof een huffend, puffend en ontevreden schaap in wolfskleren het Huis van Thorbecke met enkele opmerkingen tegen de grond zou kunnen werken.
Ondertussen zijn journalisten die het nieuws moeten verslaan tegenwoordig ook nauwelijks meer dan Mensen met een Mening. Maar dan hebben ze toevallig een camera in de knuistjes, microfoon voor het muiltje of een toetsenbord voor de snufferd. Zij gaan er bovendien serieus van uit dat mensen op hun mening zitten te wachten – zeker wanneer het de staatstelevisie of -radio betreft. Opinie (en vaak ook: stemming) maken in plaats van het nieuws objectief te verslaan. Zo vonden journalisten van Radio1 het nodig om hun afschuw voor arabist Hans Jansen niet onder stoelen op banken te steken, nadat die kenbaar maakte voor de PVV aan de aanstaande Europese verkiezingen deel te nemen. Vrij Nederland, niet vies van moddersmijterij en pseudo-psychologische profielen waar het gemiddelde Viva-forum vrouwtje nog een puntje aan kan zuigen, herpubliceerde een stuk uit 2010 over de ‘steeds banger wordende’ Hans Jansen. U weet, de PVV bestaat namelijk uit allemaal bange blanke mannen – dus dat hadden ze maar weer mooi door bij VN. Collega-arabist Jan Jaap de Ruiter nam op deze site in zijn column (eerlijk is eerlijk: waar het hoort, op de opiniepagina) ook meteen maar even snerend afstand van zijn collega. Dat u niet denkt dat alle arabisten zoals Hans Jansen zijn, want dat straalt niet lekker af op het vakgebied. Want Hans Jansen was, zo schreef het Algemeen Dagblad het vanmorgen, ‘uit de kast gekomen’ als PVV’er. Eindelijk! We wisten het natuurlijk allang met zijn allen, dat die man wel een PVV’er moest zijn. Het wachten is op de eerste psycholoog die the unseen patient analyseert en beticht van doorgeslagen narcisme of een moeilijke jeugd. Gelijk zijn chef overkwam.
In plaats van mensen die fundamenteel anders denken hun verhaal te laten doen, of kritisch te bevragen over hun motieven, wordt er telkens weer hetzelfde en ondertussen doodvermoeiende riedeltje afgedraaid. Of het nou de definitieve doodsteek op het toch al veelgeplaagde karakter van arabist Jansen is, of Alexander Pechtold en Bram van Oijk die het niet zullen nalaten om het emotionele voorbeeld aan te halen van het kindje van 11 dat zich niet meer welkom voelt in Nederland, of rechtsfilosoof Rosier die in Nieuwsuur spreekt over een ‘gezonde geest’ en het ‘rechtzetten van beledigingen’: in combinatie met de zogenaamd ‘objectieve’ berichtgeving over de psyche van (nieuwe) PVV’ers, is beneden alle peil en laat vooral de angst zien van een gevestigde orde die hun vesting weer eens dreigt te verliezen.
Het angstzweet is te ruiken bij journalisten die altijd hebben gehoord dat zij het verschil gaan maken, en bang zijn aan de verkeerde kant van de kloof te eindigen. Ze overschatten hun eigen rol in de geschiedenis schromelijk en met een stuitende ijdelheid: de waakhond van de democratie is een showhondje wiens publiek bestaat uit concullega’s. De angst druipt eraf bij politici die reeds gesloten deuren ‘nog dichter’ gooien, cordon sanitaires willen aanleggen, of panikerend overwegen om de geplaagde fractie te verlaten – want je moet na de PVV ook nog ergens aan de bak. Het angstvocht klótst zelfs tegen de plinten omhoog bij de mensen die in optocht aangifte deden in Nijmegen, omdat zij werkelijk doodsbang zijn dat de uitspraak van één (1) iemand en enkele tientallen scanderende aanhangers direct zal leiden tot nieuwe deportaties en een ondermijning van grondrechten. Zelfs aan terroristen worden nog minder bovennatuurlijke krachten toegeschreven dan aan onze eigen peroxidepolderpopulist.
Wat het meest treurige is, zo aan de vooravond dat Volkert van de Graaf op huisarrest gaat, is dat we 12 jaar na de moord op Pim Fortuyn weer helemaal terug zijn in 2002. ‘Hard op de persoon inslaan, dan gaat de onderliggende onvrede en achterban vanzelf weg’, is nog altijd de heersende gedachte. En mensen met een fundamenteel andere mening, daar bouw je als fatsoenlijk mens bij voorkeur een cordon sanitaire omheen. Want het verstommen van onwelgevallige mening, daar kan je tenslotte alleen maar beter van worden.
Soms lijkt het alsof we al te lang in een democratie leven, om nog te weten wat een democratie eigenlijk is: een zich immer ontwikkelende staatsvorm die bestaat bij de gratie van onenigheid, discussie en debat. Als je dat weg probeert te fatsoeneren, verandert er uiteindelijk nooit iets.
