Best wel opmerkelijk nieuws in de Volkskrant van zaterdag. Discrimineren mag weer. Het moet kunnen. Als je er maar een historisch excuus voor hebt. En dat grote nieuws komt uit onverdachte hoek, namelijk van Ellen-Rose Kambel, de directeur van de Rutu Foundation for Intercultural Multilingual Education.
Mevrouw Kambel reageerde op een opiniebijdrage van journalist Robbert van Lanschot afgelopen woensdag in dezelfde krant, waarin hij er met gevoel voor understament op wees dat de Pietentwist ‘iets binairs’ heeft. Van Lanschot:
“Zwart is goed en wit is slecht. Wit discrimineert en is racistisch en zwart is, nou ja, haast heilig. Maar ‘zwart’ is geen monolithisch blok. Ook intra-zwart wordt druk gediscrimineerd. Een echt zwarte huid (…) geldt voor bijna alle donkere mensen als foeilelijk.”
Daarna geeft hij een aantal voorbeelden van discriminatie van zwarten door (minder) zwarten in Afrika en de Verenigde Staten, en hij merkt ook op:
“Binnen de Surinaamse diaspora in Nederland wordt gesproken van ‘kleur verbeteren’, via een lichtere partner probeer je je sociaal omhoog te werken.”
Hij besluit zijn bijdrage met:
“Met het voorgaande wil ik niet de attitudes van ‘blank’ nederland ten aanzien van ‘zwart’ goedpraten. Maar het is el een opluchting te weten dat aan diegenen degenen die ons beschuldigen niet zelden dezelfde zonden, inclusief een fout slavernijverleden, kleven.”
Opgelucht? Je wijst erop dat discriminatie geen exclusief blank probleem is maar een mondiaal probleem en je bent opgelucht?
Maar verder trapt Van Lanschot hier natuurlijk een bekende open deur open. Iedereen die een beetje heeft rondgereisd weet dat de vele volkeren die wij vanuit de vakantiebungalow allemaal zo mooi ‘zwart’ vinden onderling vaak een scherp en bitter onderscheid maken. Vaak veel grondiger en heftiger dan in het Westen. Discriminatie is overal. Maar wat vindt Ellen-Rose? Ze opent haar broef heel dapper met:
“Ja, er is óók racisme onder zwarte Surinamers.”
Meer heeft ze daar niet over te zeggen. Het onderwerp is onder Surinamers ook behoorlijk taboe. In plaats van een kans te grijpen en dat taboe te tergen, cultiveert ze weer de bekende slachtofferrol waar velen zich zo graag in wentelen (in plaats van zichzelf een schop onder de zwarte kont te geven). Ze begint, u raadt het al, over dat slavernijverleden van vijf generaties terug. Ze schrijft:
“Om te weten waarom er door zwarte mensen uit de voormalig Nederlandse koloniën hiërarchisch onderscheid wordt gemaakt in huidskleur, moet je op z’n minst de vraag stellen hoe deze kleurverschillen zijn ontstaan.”
Beste Ellen, dat willen we helemaal niet weten. Hoe dat is ontstaan, daar heeft Van Lanschot het helemaal niet over. Het gaat erom dat blanken en zwarten discrimineren. Vast om een ander ‘waarom’, maar wie het ook doet, het is gewoon niet netjes. De mens heeft de morele plicht zich moreel te oefenen. Als het om morele vraagstukken gaat is het verleden nóóit een verklaring, maar altijd een excuus. En ja, dat geldt ook voor die klote-Zwarte Piet. Het verleden, daar heb je op zo’n moment helemaal niks aan. Maar Ellen-Rose wil graag nog de blanken choqueren:
“Dat is onder meer omdat zwarte slavinnen op grote schaal werden verkracht door door hun witte meesters.”
Nou, ik ben gechoqueerd hoor. Maar wat worden we daar beter van? Wij blanken mogen niet meer verkrachten? Point taken. Maar mogen zwarten daarom wél discrimineren? Of is het daarom minder er als zij discrimineren? Mogen zij zich verschillen achter het leed van vijf generaties geleden?
Ellen vindt blijkbaar van wel. Ze beschouwt gruwelen uit de oude doos zoals hierboven als een onmisbaar onderdeel van de morele discussie:
“Dit maakt het zo verbazingwekkend dat u ruimte geeft aan een journalist die een belangrijk thema aandraagt maar verder geen enkele moeite doet om zijn observaties in een historische context te plaatsen.”
Het verleden biedt wellicht een verklaring, maar is het verleden ook een excuus om je ogen dicht te knijpen voor hedendaags racisme? Ellen-Rose vindt blijkbaar van wel. (In dat geval heeft ze vast ook niks tegen Zwarte Piet.)
Het is in ieder geval buitengewoon triest dat ze het stuk van Van Lanschot gebruikt om de boodschapper aan te vallen, in plaats van aandacht te vragen voor een serieus probleem binnen de multiculturele Surinaamse gemeenschap.
