De Amerikaanse pers is volledig in paniek. De Republikeinse voorverkiezingen staan vooralsnog in het teken van maar één man. Donald John Trump. Vooral bekend in de Verenigde Staten als onroerend goed overlord, all-round ondernemer, vrouwenverslinder en eigenlijk alles wat Bram Moszkowicz hoopt te zijn maar nooit zal worden. Terwijl Trump voorop loopt in de peilingen kijken Europeanen meelijwekkend naar de overkant van de plas. Rare jongens, die Amerikanen.
Ook de Nederlandse pers heeft moeite om The Donald te duiden, en refereert naar hem als de Republikein met de ‘Geert Wilders-aanpak‘. Want, laten wij wel wezen, het verbaast natuurlijk niemand dat in een land als Amerika zo een gek als Trump het goed kan doen. Republikeinen zijn nou eenmaal ‘volslagen gestoord‘, zoals NPO-huisAmerikanist Maarten van Rossum dat ooit zo genuanceerd stelde. Dit anti-Republikeinse sentiment en zelfvoldane progressieve gegniffel in de Nederlandse media komt neer op elitaire borstklopperij. Want wij, beschaafde ende fatsoenlijke Nederlanders, zouden ons uiteraard nooit laten ringeloren door een populist. Ondertussen wordt, in een mislukte poging Trump kritisch te duiden, Geert Wilders er aan de peroxideharen bijgesleept. Want, net als Wilders, neemt ook Trump ‘geen blad voor de mond’. Dit is zeer slordige journalistiek. De belangrijkste duiding die de Nederlandse nieuwsconsument tot nu toe heeft meegekregen: Trump is fout. Net zo fout als Wilders. Dat is dus echt heel erg fout.
Uiteraard is dit totale onzin. Trump is geen Wilders. Zo heeft hij nooit gepleit om minderheden de Amerikaanse nationaliteit af te pakken, sterker nog: in een poging de Mexican vote naar zich toe te trekken is hij alvast begonnen met het beloven van banen (en goedkope werkkrachten, maar dat is een ander verhaal). Daarnaast pleit Trump, een argument wat wij eerder in Nederland uit de mond van Pim Fortuyn hoorden, om eerst te zorgen voor de immigranten die er al zijn – alvorens nieuwe binnen te laten. Dat de economische agenda van de rechtgeaarde kapitalist Trump haaks staat op het linkse herverdelingsideaal van Wilders, behoeft geen verdere uitleg.
Wat is Trump dan wel? Trump is een Silvio Berlusconi, een Andrej Babiš. Zakenmannen die reeds een imperium hebben opgebouwd (olie, gas, vastgoed of media), maar tot de conclusie komen dat de landelijke politiek het enige obstakel vormt richting een death star. Verder machts- (en ego-)consolidatie kan via de politiek: if you can’t beat them, join them. Veel efficiënter dan miljoenen in lobby-campagnes steken en maar hopen dat jouw kandidaat je belangen behartigt. Want zoals elke Bassie zal beamen: wie kan beter de belangen van Trump behartigen, dan Trump zelf?
Net zoals Trump wisten Berlusconi en Babiš hun zakelijke kwaliteiten uit te buiten in tijden van hevige desillusie in de politieke kaste. Forza Italia van Berlusconi werd opgericht om Italië als een bedrijf te runnen en gaf de Italianen na de Mani Pulite-omkoopschandalen weer hoop. Ook Babiš won de verkiezingen in Tsjechië door te beloven orde op zaken te stellen en de bezem door, wat hij noemde, het Tsjechische Palermo te halen. Om aan te tonen dat hij wel integer is, gebruikte Trump van de week in een interview met CNN precies dezelfde hetzelfde argument als Babiš. Namelijk: “Ik ben volledig onafhankelijk want ik ben al rijk en dus niet om te kopen.” Net zoals Berlusconi en Babiš belichaamt Trump eveneens het herstel van een door de huidige politieke elite kapotgemaakt ideaal, namelijk het herstellen van de Amerikaanse droom. Want hoe is het mogelijk in een meritocratie dat er een derde Bush-telg het waarschijnlijk op gaat nemen tegen ‘de vrouw van’? En hoe is het mogelijk dat ‘die vrouw van’ er überhaupt nog zit, na de zweem van corruptie die de Clinton-Cash-machine omringt?
De Amerikaanse kiezer ziet hier een frisse nieuwe wind, weg van de ingekakte vastgeroeste elite. Een elite die de zakenman-kandidaat vanaf haar champagne-borrels met kaviaar op kosten van de belastingbetaler toebijt dat het een gevaarlijke populist is. Mede hierdoor worden de boude uitspraken van Trump gezien als iemand die eindelijk eens dr. Philiaans ‘tells it like it is’. Tegelijkertijd komt Trump krachtig over omdat zijn tactiek, net als Berlusconi en Babiš, eruit bestaat om vooral nooit terug te krabbelen na een uitspraak. Nooit sorry te zeggen en bij kritiek juist een tandje er bij te doen. Hiermee komen dergelijke Bassies over als een standvastige self made zakenman die buiten de politieke elite staat en juist naast de burger. Hoe meer de elite in een elitair reflex schiet, des te groter men hem maakt. Voorbeeld: de Huffington Post besloot om alleen nog maar over Trump te berichten in de achterklap rubriek naast berichten over de Kardashians. Niet alleen leveren achterklap-rubrieken over het algemeen meer clicks (en dus meer coverage) op, tevens kan Trump roepen dat de ‘gevestigde orde’, waar veel kiezers juist zo teleurgesteld in zijn, hem probeert te censureren.
Blijft de vraag: waarom is het nou zo moeilijk voor de Amerikaanse, maar ook de Nederlandse, pers om niet zo panisch te reageren op The Donald? My two cents: dagbladen en gevestigde media zijn zelf dermate verankerd in de gevestigde orde, en hiermee onderdeel van de elite, dat ze niet langer in staat zijn om sentimenten vanuit de samenleving tijdig te signaleren en te duiden. Gevolg: Trump komt als een totale verrassing.
