Ach wat zielig! Ze missen het debat! Frits Bolkestein, Paul Cliteur en Meindert Fennema vinden het tegenwoordig maar stilletjes, op de universiteit. En dus hebben ze de stichting ‘Werkelijkheid in Perspectief’ opgericht. Afgelopen zaterdag bracht het drietal ons op de hoogte van dit heuglijke feit, in een opiniebijdrage in de Volkskrant. Vroeger, toen werd er nog écht gediscussieerd, zo kunnen de ouwe knarren zich herinneren: ‘Professor Wertheim verdedigde de Culturele Revolutie in China en aan de VU werd de Apartheid in Zuid-Afrika verdedigd.’ Dat was blijkbaar leuk en leerzaam. Maar tegenwoordig gebeurt er niks meer. Aanvankelijk geven de drie auteurs de studenten en docenten hiervan de schuld.
Zij zouden ‘veel gematigder’ zijn geworden. Even verderop schrijven ze geheimzinnig: ‘Politieke tegenstellingen binnen de universiteiten zijn kleiner geworden’.
Maar zo op driekwart van het stuk durven ze het beestje toch bij de naam te noemen:
‘Universiteiten worden steeds meer gedwongen zo veel mogelijk studenten binnen te halen en negatieve publiciteit is daarom niet welkom. Het intellectuele conformisme – of het nu van links of van rechts komt – leidt ertoe dat sprekers met meningen die als gevaarlijk en zeer controversieel worden beschouwd niet gauw meer worden uitgenodigd. Er is daarom wel veel debat (…) maar gevoelige onderwerpen worden uit de weg gegaan.’
Kijk, de heren weten dus donders goed waarom het op de universiteiten zo stil is. Waarom ze in het publieke debat geen enkele rol van betekenis meer spelen. Het zijn bedrijven geworden. Bedrijven die zo veel mogelijk diploma’s moeten produceren, want dat levert het bedrijf geld op. De accreditatie zorgt ervoor dat dat geen nepdiploma’s zijn, en ondertussen wordt vanuit de bestuurslagen immense druk uitgeoefend op de docenten om eerst zoveel mogelijk zwakke broeders te weren (selecteren aan de poort mag niet, maar gebeurt in feite toch), en om degenen die uiteindelijk mogen studeren, zo snel mogelijk door het systeem te jassen.
Resultaat: als docenten en studenten discussiëren, dan gaat dat over tentamens, studiepunten, en rendementen. Voor de rest is écht geen tijd meer. En wat het wetenschappelijk onderzoek betreft: de abjecte drang onder universitaire bestuurders om tot de internationale top-zoveel te behoren, leidt ertoe dat onderzoekers al net zo hard onderdrukt worden als docenten en studenten. Dit jaar geen publicaties in toptijdschriften? Donder dan maar gauw op. Wat? Geen externe financiers gevonden voor je onderzoek? Dáár is de deur. Dus waarover gaat het debat onder academici? Over publicatiedwang, regelzucht, de dictatuur der managers.
Universiteiten zijn alleen nog maar geïnteresseerd in productie, efficiëntie, reputatie en dus hun corporate image. Als er van bovenaf debatten worden georganiseerd, dan moeten die gaan over het ge-wel-dige onderzoek dat er plaatsvindt, of gaat het om inhoudsloos managementgebabbel in het kader van de o zo fijne samenwerking met de regio, de gemeente en het bedrijfsleven. Van die voorgekookte valse non-debatten die je vroeger alleen meeemaakte tijdens commerciële conferenties en bedrijfsfeestjes.
Dat is de leegte waar ‘Werkelijkheid in Perspectief’ zich blijkbaar tegen wil verzetten. En daarom willen de drie heren ‘belangrijke maar controversiële onderwerpen agenderen’.
Welnu, laten we beginnen bij de oorzaak van het probleem. De universiteit is een commercieel bedrijf geworden, met alle censuur en schijnheilige voorlichting die daarbij hoort. Een uitstekend onderwerp voor een debat. Maar wat willen de heren doen?
‘Het belangrijkste middel daartoe [dat agenderen, mh.] is het organiseren van lezingen, zoals die van de Britse filosoof Anthony Grayling die plaatsvindt op 29 augustus 2013 in De Balie in Amsterdam. Grayling is de schrijver van veel voortreffelijke boeken, zoals The God Argument: The case against religion and for Humanism. (…) Hij is een van de meest vooraanstaande publieke intellectuelen van Groot-Brittannië, maar merkwaardig genoeg in Nederland nog weinig bekend.’
Ach nee! Het worden lezingen! Gewoon een kaartje kopen en braaf luisteren naar een ‘vooraanstaand’ spreker. Iedereen weet: afgezien van zwervers, werklozen en gepensioneerden komt geen hond nog op dergelijke lezingen af. En al helemaal niet naar het zoveelste afgezaagde betoog over de gevaren van religie. Sorry, Frits, Paul en Meindert, maar ever since Richard Dawkins hebben we hier in dit land écht meer dan genoeg van dat soort ‘schokkende’ intellectuelen over de vloer gehad.
Is dit nou zeer gevaarlijk, zeer controversieel? Jazeker. Als je zoiets organiseert aan de theologische hogeschool Apeldoorn. Maar een lofzang op het atheïsme, nee heren, dat is zo ontzettend 2007. Daarmee maak je je alleen maar belachelijk.
De drie zijn echter verzekerd van de enorme inpact van deze lezing en beloven dat ze nog veel meer ‘ten onrechte minder bekende denkers’ zullen uitnodigen, ‘in de hoop daarmee het Nederlandse culturele leven te verrijken’. En:
‘In de toekomst zal de stichting aandacht besteden aan racisme, euthanasie, dierenrechten, humanitaire oorlogvoering, de War on Drugs en de vraag of er sprake is van vooruitgang in menselijke beschaving.’
Nou, dat worden ongetwijfeld uiterst controversiële avondjes. Racisme is fout, euthanasie is nodig maar lastig, ook dieren hebben liefde nodig… die avondjes in De Balie worden echt een verrijking van het culturele leven!
En dan hebben deze revolutionaire denkers ook nog eens een essayprijsvraag uitgeschreven, met een vraag ‘geïnspireerd door [moet zijn: op, mh] de prijsvraag die de Academie van Dijon in 1749 heeft uitgeschreven. (…) Onze vraag luidt: “Heeft de teloorgang van het christendom in Europa het (zelf)vertrouwen van de Europese cultuur ondermijnd?”’
In 1749 werd de prijsvraag gewonnen door ‘een onbekende filosoof, een zekere Jean Jacques Rousseau (…) We zijn benieuwd wie de winnaar wordt van onze prijsvraag.’
U begrijpt de hint: eeuwige roem zal hem (of haar) ten deel vallen. Iedereen mag meedoen, hoofdprijs: tienduizend euro. Om iedereen een gelijke kans te geven zal ik het antwoord alvast verklappen: nee, dat verlies van Europees zelfvertrouwen (zag maar gerust arrogantie) werd niet veroorzaakt door de teloorgang van het christendom, dat kwam door de Eerste Wereldoorlog.
Een lezingenserie om rustig bij in slaap te vallen; een essayprijsvraag geïnspireerd op een ouwe koe van tweeënhalve eeuw geleden. En dat ter verrijking van het culturele leven anno 2013. Je kunt er om schaterlachen, of in snikken uitbarsten. Maar, heren, er is nog tijd om in te grijpen. Het is jammer voor zijn uitgever (die intens blij zal zijn met deze gratis reclame voor Graylings boek) maar die flauwe atheïst kan natuurlijk nog worden afgezegd. En dan kunnen jullie wellicht écht iets nuttigs opstarten. Een debat over de beroerde kwaliteit van de Nederlandse universiteiten.
Nee, niet in de zin van publicaties, want Nederlandse wetenschappers weten als brave hondjes werkelijk keurig door de bekende publicatiehoepeltjes te springen. Heel knap. Maar publicaties, citaties, lijstjes, scores – het heeft al heel lang niks meer met échte wetenschap te maken. Nee, het beroerde zit ‘m in het beroerde academische klimaat. In de verstikkende bedrijfsmentaliteit. Dáár moet aandacht voor komen, daar moet de bijl in. Er zijn meer dan genoeg mensen die het probleem onderkennen, en die met concrete voorstellen kunnen komen om de wetenschap én het academisch debat te redden van de Haagse scoringsdrift en de terreur van de managers. Daar moet het debat over gaan.
En dat debat gaan de heren volledig uit de weg. In plaats daarvan komen ze met vrijblijvend geleuter over de vreugden van het atheïsme of de teloorgaan van het christendom. Want dat is zo ‘controversieel’.
Ja, in Apeldoorn.
Heren, stuur die Grayling een beleefd bedankje en organiseer in godsnaam iets beters.
