Emoties zijn moeilijke dingen. Als psychiater leer je patiënten hoe ze om moeten gaan met teveel, te weinig of te heftige emoties. Parijs. Aanslagen. Wat moet je in godsnaam voelen in Deventer, Wassenaar, Amsterdam West of Pony park Slagharen? Móet je überhaupt wat voelen? Menselijke emoties zoals verdriet, angst en woede worden gereguleerd door hersenfuncties die deel uitmaken van het limbische systeem in ons brein.
Verdriet lijkt in dit soort situaties altijd het meest romantisch. Deze emotie wordt vaak ingezet door politici en organisatoren van stille tochten. Ook BN-ers zijn er heel goed in en gooien publiekelijk kilo’s as over hun hoofd. Probleem is echter dat écht verdriet meestal pas opborrelt als je op één of andere manier een connectie hebt met een nare gebeurtenis doordat je bijvoorbeeld iemand kent die is omgekomen. Mensen die echt verdriet hebben hoor je meestal niet. Die zijn vooral bezig met dat verdriet in plaats van de wereld duidelijk te maken hoe vreselijk verdrietig ze wel niet zijn.
Angst is een andere emotie die evolutionair gezien misschien wat nuttiger is dan verdriet. We vermijden zaken die ons bang maken en potentieel gevaarlijk zijn, waardoor we als diersoort betere overlevingskansen hebben. We verstoppen ons en trekken ons terug. Vroeger in een grot, tegenwoordig nemen we dan de auto in plaats van de trein en kiezen we voor bankhangen in plaats van de drukke meubelboulevard op zondagmiddag. In een volle supermarkt houden we de Mediterraan ogende jongeman met rugzak vanaf nu wat scherper in de gaten. ‘Oh gelukkig, hij koopt een diepvriespizza, komend uur zijn we in elk geval veilig’.
Sommige mensen ervaren vooral boosheid bij heftige gebeurtenissen zoals in Parijs. De mate waarin hangt waarschijnlijk samen met je aanleg. Woede is een prima emotie als je zaken wil aanpakken en veranderen mits het niet al te (zelf)destructief is. Grote kans dat woede en haat jegens de losgeslagen decadente lifestyle van het Westen als doorn in het heilige oog van Allah de drijvende emotie was voor de aanslagplegers in Parijs.
Bovengeschetste emoties zijn in principe gezonde en nuttige basisemoties waarmee we allemaal worden geboren.
Tijdens het opgroeien maken we soms nare dingen mee waardoor we soms minder goed in staat zijn om verdriet, angst of woede te verdragen. We gaan dan vaak hele ingewikkelde dingen doen om deze emoties maar niet te hoeven voelen. Ook als maatschappij lijken we vaak niet goed raad te weten met deze basis-emoties. Misschien dat het evolutionaire nut van deze emoties meer naar de achtergrond verschuift als de belangrijkste struggle eruit bestaat wie als eerste naar binnenstormt bij de Drie Dwaze Dagen van de Bijenkorf?
Lastige emoties ‘waar we niet zoveel mee kunnen’ maken we weg door afweermechanismen in te zetten zoals ontkennen, rationaliseren of overdekken met het tegendeel.
De aanslagen in Parijs afdoen als een incident dat niets met de Islam te maken heeft bijvoorbeeld. De moeder van één van de daders die graag wil geloven dat de bom van zoonlief puur door stress was afgegaan. Misschien zijn de aanslagen onze eigen schuld omdat moslims en in het bijzonder de vluchtelingen zich niet welkom voelen omdat we niet allemaal stonden te klappen en hun internet te traag is? Transpirerende politici die zich ongemakkelijk voelen omdat die holle toespraak zo onecht voelt. Het lijkt soms wel dat hoe groter de afweer hoe doldwazer de capriolen om er toch nog chocola van te maken. Alexander Pechtold maakte het wel heel bont afgelopen maandag in de Telegraaf. Hij vraagt zich vooral af door wie ISIS wordt gefinancierd en of we niet heel snel onafhankelijk moeten worden van Russisch gas en olie uit het Midden-Oosten. Waarop de journalist droogjes concludeerde: zonnepanelen tegen ISIS dan maar?
In het Bijbelboek Prediker wordt het mooi verwoord: er is een tijd om lief te hebben, en een tijd om te haten; een tijd van oorlog, en een tijd van vrede.
Laten we onze emoties vooral durven voelen en niet vluchten in stille tochten, teddyberen, hashtags en driekleuren omdat we zo bang zijn geworden voor angst, woede en haat.
