Wanneer je de reacties van ‘het publiek’ op misdaden die de media halen er op na leest kun je verwachten dat deze overwegend afkeurend zullen zijn. Er zijn immers maar weinig als misdaad te boek staande handelingen die eigenlijk op de goedkeuring van het merendeel der bevolking kunnen rekenen. Wat wél opvalt is dat men de misdaad vaak erger lijkt te vinden als de crimineel in kwestie berekenend te werk is gegaan. Nu kun je natuurlijk het onderscheid maken tussen een crime passionnel en een vergelijkbare ‘normale’ misdaad, maar men lijkt dit onderscheid ook te maken bij ‘gewonere’ strafbare feiten als bijvoorbeeld een overval. Een crimineel die een beetje slim is, vinden we vaak ineens veel erger. Niet alleen dat, hij moet ook strenger gestraft worden, vinden we dan. Eigenlijk is dat een beetje gek.
Oud omaatje
Lees de reacties er bij een roofoverval maar op na: “kan ie wel”, “laf”, “makkelijk doelwit”, met daarbij vaak de opmerking dat de verdachte in kwestie maar streng gestraft moet gaan worden. Nu zou zo iemand natuurlijk zijn gerechte straf inderdaad niet moeten ontlopen, maar waarom moet er extra streng worden opgetreden? Wat stellen we ons bij zo’n crimineel voor? Dat hij het eigenlijk voor de uitdaging zou moeten doen? Er wordt wel gezegd dat er een zekere beroepscode onder criminelen bestaat, waarin inderdaad de uitdagender (en vaak beter betalende) criminaliteit in hoger aanzien staat, maar het is wat vreemd om te veronderstellen dat men alleen een soort ranking zou moeten naleven. We hadden al geconstateerd dat iemand zich niet aan de regels van de maatschappij heeft gehouden, en dan gaan we nog eens extra klagen dat het zo oneerlijk is. Dat is, zoals gezegd, toch eigenlijk wel raar.
Die overvaller is namelijk ook niet gek. Die snapt ook wel dat er bij een willekeurige motorclub misschien wel meer te halen is, maar dat het binnendringen van zo’n clubhuis misschien minder goed voor zijn eigen gezondheid is. Dus kiest hij voor het oude omaatje. Gewoon een kille risico-analyse, maar daar is helemaal niets extra vreemds aan. De overvaller die wel voor de betreffende MC kiest zal waarschijnlijk meer ophalen, maar die heeft weer kosten aan extra voorbereiding en misschien wat zelfbescherming. De emotie bij het publiek is begrijpelijk, maar een leeuw gaat toch ook niet voor een lekkere gezonde sterke springbok omdat dat sportiever is? De zwaarte van de straf zal moeten afhangen van de aard van het vergrijp, met daarin al de overweging dat men expres heel gemeen een goed doelwit heeft gekozen. Dat hoeft niet ineens extra zwaar als het publiek ineens beseft dat het allemaal niet eerlijk is. Als het allemaal ‘eerlijk’ verliep dan was de man gewoon lekker wat bonusgeld gaan innen na verkeerde beleggingen bij een woningcorporatie.
Zedendelicten
“Maar bij zedendelicten is het toch walgelijk, hoe zo iemand dat kan voorbereiden?”, denk u misschien. Daar heeft u dan op zich een punt, maar het feit dat dit erger is ligt in de emotionele kant van de zaak, als we dit zo kunnen noemen. Het verweer richt zich namelijk vaak op de lusten die groter werden dan het verstand. Maar dat is dus een beetje moeilijk voor te stellen als je stelselmatig te werk gaat, zoals bijvoorbeeld in de zaak rond Robert M. het geval is. Het is natuurlijk ook te bizar om voor te stellen, laten we de details hier maar achterwege laten, maar vanuit M. gedacht is het natuurlijk niet raar dat hij voorzorgsmaatregelen neemt. Je gaat zoiets natuurlijk niet voor het open raam staan doen. Dan is het alleen wel erg moeilijk vol te houden dat je er niet heel bewust mee bezig bent geweest. Iemand die op een dergelijke manier te werk gaat kan natuurlijk niet achteraf gaan lopen roepen dat hij werd overvallen door zijn hormonen. Geen hogere straffen, maar dus ook geen lagere als duidelijk is dat men minutieus te werk is gegaan. Wel kun je aanvoeren dat een hogere straf gerechtvaardigd is, wanneer de voorbereiding ervoor zorgde dat de uitvoering extra gruwelijk was, natuurlijk.
Harder straffen?
Het blijft een moeilijk verhaal, kan een overval dan niet in een vlaag van verstandsverbijstering gepleegd worden? Inderdaad, maar het centrale punt blijft dan ook dat goed een geplande misdaad niet erger is. Het is eerder omgekeerd: in sommige gevallen kun je betogen dat een lompe misdaad een teken is van een zwakte bij de betreffende persoon en deze misschien naast straf ook extra behandeling nodig heeft. De optelsom van het succesvol uitvoeren van criminele activiteiten is doorgaans al genoeg om voor een extra zware straf te kunnen pleiten, maar het is wat vreemd om iemand ten laste te leggen dat hij heeft nagedacht bij wat hij deed. De straf zou op zichzelf moeten kunnen staan en niet bijvoorbeeld gelinkt moeten worden aan wat de burger denkt dat een wel of niet meer eerzame vorm van overvallen is. Rondom “harder straffen” wordt de discussie over de veronderstelde noodzaak tot strenger straffen vaak vertroebeld door individuele gevallen met “zielige omaatjes”. Het is lastig om die terzijde te schuiven, natuurlijk, maar het is wel nodig als we willen praten over wat in de kern de straf voor een bepaalde soort misdaad zou moeten zijn.
CC-Foto: ‘lydiashiningbrightly‘
