De golf van aanslagen in Europa lijkt verre van over. Nu weer Barcelona, Cambrils, en Turku. Zijn burgers en overheid in de EU wel optimaal voorbereid op dit type geweld? In Nederland mag bijvoorbeeld niemand wapens dragen, behalve leden van politie en leger. Is het misschien tijd voor een beperkte liberalisering van de Nederlandse wapenwet?
Amerikaanse Republikeinen, maar zelfs ook veel Democraten, tot en met Bernie Sanders, zweren bij het Second Amendment, het grondrecht om als burger van de VS zelf een wapen te mogen dragen. In iedere staat geldt weer andere wetgeving waarmee dit grondrecht wordt gereguleerd. In bijvoorbeeld Texas heeft ongeveer een derde van de bevolking een handwapen en gaan velen ermee over straat. De meeste Nederlanders denken echter dat liberale wapenwetten leiden tot wildwest-toestanden en gruwelen bij het idee.
Wat bezielt al die Amerikanen dat ze hier zo anders in staan? De Amerikaanse burger koestert veelal een gezond wantrouwen jegens iedere vorm van macht, ook wanneer deze wordt uitgeoefend door de overheid. Ruim zeventig jaar terug zijn in onze regio nog fascistische staatsregimes verslagen. Toch voelt de gemiddelde Hollander zich veilig bij de gedachte dat alleen Jan Soldaat en oom agent bewapend zijn. Amerikanen vinden het juist belangrijk dat het monopolie op wapenbezit niet bij de staat ligt.
Je ziet dat daar waar meer fatsoenlijke mensen met wapens rondlopen de impact van een terroristische aanslag vaak beduidend beperkter is. In Israël hebben veel mensen een wapenvergunning en slenteren jonge soldaten (m/v) nonchalant met mitrailleurs over straat, ook als ze geen dienst hebben en casual gekleed gaan. Overal schattige meisjes met grote guns, niemand die er in Jeruzalem van opkijkt. Zodoende worden terroristen in deze stad meestal in luttele seconden uitgeschakeld. Hoe anders gaat het er aan toe bij aanslagen in Europa. De Amerikaanse en Israëlische attitude ten opzichte van particulier wapenbezit is de meeste Europeanen vreemd. Het duurt vaak tergend lang voordat men in Europa de daders heeft kaltgestellt, te pakken heeft. In Barcelona kon de terrorist een straat lang dood en verderf zaaien. Daarna volgde een klopjacht op de man. Vertegenwoordigers van politie en leger kunnen tenslotte niet overal tegelijk zijn. Dat de politie bij de laatste ISIS-actie in Londen in acht minuten al de situatie onder controle had, geeft blijk van een professionaliteit en alertheid waar de bobby’s terecht trots op zijn. Dit keer waren ze gelukkig met genoeg manschappen in de buurt.
Kan politie en leger anno 2017 de veiligheid in de Europese publieke ruimte afdoende waarborgen? Kunnen ze het in deze gevaarlijke tijden alleen af of moet een bewapende burger soms bijspringen? Daar is die burger best toe genegen, mogen we aannemen. De chauffeur die in Londen in de nacht van 18 op 19 juni op enkele moslims inreed is vervolgens door passanten in z’n kraag gevat. Pas zo’n twintig minuten later was de politie ter plaatse om de dader in te rekenen. Stel dat op de Ramblas in Barcelona diverse burgers bewapend hadden rondgelopen, was de terrorist dan mogelijk eerder uitgeschakeld? Had hij er dan nog vandoor kunnen gaan? Vergelijkbare vragen kun je ook stellen met betrekking tot de attacks op de kerstmarkt in Berlijn en op de boulevard in Nice. De daders van de aanslagen in Berlijn en Barcelona werden pas dagen later ‘gevonden’. Hoe zaken anders waren verlopen met voldoende bewapende burgers in de buurt, kun je nooit volledig reconstrueren. Maar het gaat om het principe. Daar waar meer bewapende eerzame burgers aanwezig zijn, zijn potentieel meer individuen die een eind kunnen maken aan een aanslag. Mensen die daders kunnen uitschakelen, zodat ze ook niet het plaats delict verlaten.
Enige tijd terug organiseerde ik een debat in de Amsterdamse Balie over jihadisme en aanverwante onderwerpen. Op het podium nam onder andere een doorgewinterde zionist plaats. Dat soort mensen moet dood, is de consensus onder militante jihadisten. Daarvan zijn er in Amsterdam niet veel, maar je hebt er maar één nodig voor een hoop ellende. Als gastheer was ik verantwoordelijk voor de veiligheid van de forumleden. Voorafgaande aan het debat nam ik contact op met de politie en verzocht deze instantie met bewapend personeel ín de zaal de veiligheid der aanwezigen te waarborgen. Daar was het korps echter niet toe genegen. Ik stelde voor de kosten van hun inzet te betalen. Maar die optie werd mij niet geboden. In Nederland dragen bewakers van particuliere firma’s nooit een wapen. Bewapende beveiliging is simpelweg niet te boeken. Kun je hoog of laag springen. Het debat was roerig. Iedere confrontatie bleef gelukkig verbaal van aard. Maar als er een gek was geweest die was gaan schieten of met een mes was gaan zwaaien en steken, dan had niemand daar iets reëels tegenover kunnen stellen.
Ik pleit niet voor een verregaande liberalisering van de Nederlandse wapenwetgeving zodat alle Henkies morgen bij Perry een pistool kunnen scoren. Maar de introductie van streng gereguleerde particuliere bewakers mét wapens, zou toch op z’n minst door de boven ons gestelden overwogen kunnen worden. Voor het waarborgen van een open dialoog die anders wordt gesmoord uit legitieme vrees voor geweld. En misschien ook wel ter beveiliging van waardetransporten, Schiphol en zogenaamde soft targets, plaatsen waar veel mensen bijeen zijn, van popconcerten tot toeristische hotspots.
Zijn er politici die het aandurven dit issue te agenderen? Trump hield eind april doodleuk – als eerste zittende president na Ronald Reagan – een toespraak op de jaarvergadering van Amerika’s grootse wapenlobby, de NRA. ‘You have a true friend (…) in the White House.’ In een tijd van opkomend terrorisme in Europa zou je denken dat bepaalde Nederlandse politici het verouderde taboe durven doorbreken. Het lef hebben ervoor te pleiten dat een streng geselecteerde groep burgers – zoals enkele professionele beveiligers – voortaan ook een wapen mag dragen. Het gaat hier natuurlijk ook om beleid dat deels EU-breed moet worden vastgesteld. Een uitvoerig debat over dit thema, daarvoor is het hoog tijd. Komt ’t er ook? Ik laat me graag verrassen. Voorlopig zijn de enige bewapende burgers in de polder boef of jihadist.
[De foto’s tonen twee vrouwelijke soldaten met machinegeweren, een alledaagse verschijning in het Jeruzalemse straatbeeld, en de afzetting bij de Damascuspoort, direct na de aanslag van vrijdag 16 juni.]
