Vier jaar geleden verloor Nederland van Spanje. Vier jaar geleden kwam ik in Egypte wonen, een lang gekoesterde wens. Westerlingen waren zeer welkom, Egyptenaren wilden graag met je omgaan. Nu is alles anders. De jaren daarvoor was ik lange zomer- en wintervakanties in Egypte. Het appartement in de chique buitenwijk Rehab City hadden we al wat langer. Omdat ik in andere stadsdelen zoals Maadi en Nasr City werd besprongen door mannen, was het genoeg. In de gated community lopen vrouwen met korte mouwen, en soms met een rokje tot op de knie. Daar is een heerlijk groot zwembad. Het was mijn paradijs. Op oudejaarsnacht 2010 was er een aanslag op een kathedraal in Alexandrië. Vanaf toen begon het te rommelen in Egypte, en mijn journalistieke werk te groeien.
“Moet je nu gaan zitten?” roept een man in Zwolle op straat naar me. Daags na de strafeis van vijftien jaar. “Nee, gelukkig niet, ze weten hier in Nederland wel dat ze daar knettergek zijn”, roep ik terug. “U hoeft de koffie niet af te rekenen hoor”, zegt de jongen achter de kassa bij de Bijenkorf. “Ik weet wie u bent.” Wat aardig! Dit soort momenten helpen echt om de bizarre situatie te handelen.
Want een machteloos gevoel geeft het soms wel. Om door een valse beschuldiging de maximale gevangenisstraf te riskeren. Duivelse praktijken, mensen zomaar ernstige misdaden in de schoenen schuiven en dan niet met bewijs komen. Bewijs lijkt niet nodig in Egypte. De geheime diensten bepalen wat wel en niet waar is. En, hoe durven anderen de onafhankelijkheid van de Egyptische rechtsspraak in twijfel trekken? Schande! Bovendien weten Egyptenaren het sowieso beter. Zaterdag werden nog even 183 doodstraffen van een groep van 683 geëffectueerd. 500 waren na eerst doodstraf te hebben gekregen toch ineens onschuldig. Wat een gekkenhuis.
Al decennialang worden Egyptenaren onschuldig vastgezet, vooral daarom brak er een Revolutie uit. Omdat er nu westerlingen bij betrokken zijn worden deze praktijken bij een veel breder publiek bekend. Mubarak was nog wel zo slim om geen westerlingen vast te zetten, dat zou het toerisme en westerse investeerders afschrikken. Afgelopen najaar werd een Brits-Duits stel in Dahab vastgezet. Hen werd mensensmokkel in de schoenen geschoven. Toen ze dat ontkenden, werd hen moord in de schoenen geschoven. Na inspanningen van de ambassades en mensenrechtenadvocaten kwamen ze na ruim vier weken detentie vrij.
Egyptische media verkondigen ondertussen een duidelijke boodschap: Waarom doet Egypte het niet goed? Amerika! Europa! En de buitenlandse media!
Vandaag is Johanna Indinietta, een niet-bestaande ‘Nederlandse’ verslaggeefster, met een niet-bestaand paspoortnummer als terrorist veroordeeld. Een spook. Voor een filmscript zou het te bont zijn. En dat moet dan het ‘afgerond onderzoek van de hogere staatsveiligheidsdienst’ voorstellen. Knettergekkistan. Even terug naar eind januari: “Ze kan gaan wat mij betreft”, vertelde de Hoofdofficier van Justitie aan de ambassade. “Het bewijs tegen haar is heel zwak.” Hij is de enige die een reisverbod uit kan schrijven maar dat wisten we op dat moment nog niet.Na vier dagen onderduiken, wisten de Egyptische autoriteiten nog steeds niet wie Johanna Indinietta nou was. Men doet maar wat. Ze hadden geen enkele link met ‘Rena Netjes’.
Ook de Egyptische minister van Buitenlandse Zaken Nabeel Fahmy, zei in februari in Nederland: “Zij en ieder ander persoon die terecht staat zal een eerlijk proces krijgen.” En Timmermans eiste eerherstel, zodat ik terug kan naar Egypte en mijn werk hervatten. De Egyptische minister van Buitenlandse Zaken zei tot slot: “Ik hoop dat deze kwestie, naast andere, onze relaties zullen helpen”
Op 16 juni sloot de verdediging haar verhaal af, na 12 bizarre sessies zonder enig bewijs. Ik kan mezelf niet verdedigen want daarvoor moet ik eerst in de gevangenis gaan zitten en bij de zittingen verschijnen. Hoofdverdachte, de kersverse bureauchef van Al Jazeera, Mohamed Fahmy: “Media kunnen een land niet verwoesten” roept hij tegen de rechter. “Degene die Irak hebben verwoest hebben zijn niet Al Jazeera of CNN. Wie Irak verwoest heeft, is George Bush”, zegt Fahmy. “Ik ging als journalist naar Irak om uit te vinden of er massa vernietigingswapens waren. Een zender kan geen land verwoesten. Jullie hebben al onze computers, onze telefoons en na zeven maanden hebben jullie niets gevonden. En ik wil graag mijzelf verdedigen. Ze vroegen mij ook naar een Nederlandse vrouw. Ik ken haar niet. Maar later herinnerde ik me dat ik een half uur thee heb gedronken met een Nederlandse. Ze is een journaliste maar heeft niets met Al Jazeera te maken. “Hoe ken je haar?” vraagt de rechter. Ze wilde mij als expert spreken over de Sinaï.”
Ondertussen staat in mijn aanklacht dat ik voor AL Jazeera werk en de zender financier. Knettergek.
In Nederland hebben we ons huis in Amsterdam verhuurd, het huurcontract kun je niet zomaar openbreken. Het heerlijke appartement met inboedel in Rehab zijn we kwijt, het was mijn paradijsje. Een soort lounge appartement met heerlijke klimaat en uitzicht op palmbomen. Als ik naar een ander warm land in die regio kan is het ook goed, maar zelfs dat lijken de Egyptenaren te verpesten. Egypte is onlangs weer toegetreden tot de Afrikaanse Unie. Die durft niet echt een vuist tegen Egypte te maken zo blijkt uit een Wikileaks-cable die verscheen in de Washington Post. De Egyptische geheime dienst is paranoïde over buitenlandse media. Niet de regering maar de staatsveiligheid runt Egypte nu, volgens insiders.
En maar zien hoe al mijn spullen naar Nederland komen. Een container is erg prijzig, en het is nog maar de vraag of de spullen van een “terroriste” wel goed aankomen. Collega’s in Cairo schieten mij te hulp en halen de belangrijkste dingen uit het appartement. Een voor een komen koffers aan op Schiphol. Ik tel natuurlijk mijn zegeningen en ben vrij! Wel denk ik dagelijks aan al die jongens en meisjes in Egypte die onschuldig vast zitten. Ook dit weekend zijn er weer ruim 25 opgepakt. Het is eigenlijk het crème de la crème van de Egyptische civil society. Het regime bergt ze allemaal op.
En ik denk natuurlijk de aan collega journalisten in de beruchte Tora gevangenis. In een ding zijn de Egyptische regimes altijd goed geweest: Het leven verpesten voor mede-Egyptenaren. En nu dus nu ook voor een aantal buitenlanders. Ondertussen willen ze wel dat wij hen fantastisch vinden en onze toeristen en investeerders sturen. Egyptenaren denken vanwege de piramides, die ze ooit door slavenarbeid hebben laten bouwen, dat ze je van het zijn. En de rest van de wereld moet dat erkennen, ze bewonderen, en geld geven.
Dankbaar ben ik voor de extra mogelijkheden om de situatie in Egypte uit te leggen. In de media, op universiteiten en tijdens bijeenkomsten. Via video fragmenten neem ik de mensen in de zaal mee naar Egypte. Het publiek schrikt er wel van. “We wisten niet dat het zo erg was.” Ik volg het nieuws over Egypte op de voet, het is mijn passie. De Egyptische media, die dag in dag uit melden dat het Westen een groot plot tegen Egypte plant, kan ik vanaf hier even goed volgen als toen ik er zat. Egypte volgt het handboek 1984 van George Orwell vertelt de Egyptische journaliste Reem Magued mij. Ze had een dagelijkse talkshow, maar gaf haar tv-carrière op na afgelopen zomer. “Sisi creëert een binnenlandse vijand, een buitenlandse vijand en zegt: “Kom maar, schuil maar bij mij. Maar daar moet je wel je mensenrechten en het recht op meer dan een boterham per dag voor opgeven.” Het schenden van mensenrechten is terrorisme, vindt Magued. Ik ben het met haar eens. Als Egypte het in haar hoofd haalt om vier westerse journalisten onschuldig te veroordelen is het gewoon staatsterrorisme. De Egyptische media heeft het telkens over de vier buitenlandse journalisten die geweld wilden ontketenen in Egypte. Dat gaat door merg en been. Woest ben ik om die valse beschuldigingen. En het gaat maar door. De Egyptische krant ALWatan durfde het om een foto van mij in de krant te zetten met een heel verhaal erbij dat ik samen met een Libische terrorist explosieven zou ontwikkelen in Egypte. Ik word er doodziek van. Ik wil en kan nooit meer terug naar Egypte.
Sinds Morsi is afgezet op 3 juli, zijn er meer dan 41.000 mensen opgepakt en vervolgd. Tachtig van hen overleden in detentie. In totaal zijn er ruim 3248 doden gevallen, 2588 door politiek geweld, 41 door sektarisch geweld, meldt de Egyptische Revolutie site WikiThawra. Ondertussen loopt in Egypte nog steeds de rechtszaak tegen mij. Maandag verwacht ik op zijn minst vijftien jaar gevangenisstraf te krijgen. Ik begrijp waarom zoveel Egyptenaren zo boos zijn. Wat ons, de vier buitenlandse journalisten overkomt, overkomt Egyptenaren al jarenlang. Door de Staat georganiseerd terrorisme. Ik kan niet in hoger beroep. En ben aan het onderzoeken waar ik nog wel en niet naartoe kan reizen. Wil graag naar een andere locatie. Maar moet mijn veiligheid organiseren.
De gebeurtenissen van vandaag bewijzen wat Amnesty International al eerder stelde:
Egypt’s judicial system is broken and no longer able to deliver justice.
