Het feminisme is tegenwoordig af, begrijp ik. Zo af zelfs, dat heden ten dage alles feminisme schijnt te kunnen zijn, tot aan het aanrecht en de stofzuiger toe. Ook schijnen feministen anno 2014 hoog op te geven over de hoofddoek, de boerka en genitale mutilatie, en niet te vergeten over de Islam in het algemeen (mooie cultuur!) en schijnen ze nog slechts echt boos te kunnen worden over het overmatige gebruik van roze en blauw door grootkapitalistiese speelgoedfabrikanten. Het westerse feminisme van nu staat nergens meer voor, galmt het op de opiniepagina’s en op de interwebs. Het ene opiniestuk is nog doldriester dan het andere. Dat er overigens in de meeste stukken vrijwel geen sluitende argumentatie staat mag de pret niet drukken.
Ach, was het maar zo, dat het feminisme ‘af’ was. Dat het niet zo verdomd opmerkelijk zou zijn als er straks opeens ‘een vrouw’ premier zou worden van dit land. Dat de board rooms van onze banken en multinationals met vergelijkbare regelmaat door vrouwen en mannen betreden zouden worden, ook buiten schoonmaakuren. Dat vrouwelijke politici in de pers net zoveel krediet zouden hebben, en op dezelfde criteria zouden worden beoordeeld als mannelijke (hoi, MilfDef). Dat vergelijkbare ambitie bij vergelijkbaar talent voor mannen en vrouwen écht tot vergelijkbare kansen leidt, ongeacht eventuele keuzes omtrent ouderschap. En zo kan ik nog even doorgaan.
Het feminisme is niet ‘af’. Ja, de wettelijke rechten zijn goeddeels gelijkgetrokken, maar we leven nog steeds in een maatschappij waarin ‘wij, mannen’, het sociale initiatief hebben en het dominante culturele discours bepalen, en niet ‘wij, mensen’. Kort door de bocht: mannen maken nog steeds het speelveld en de spelregels, maar tegenwoordig mogen vrouwen vervolgens wel gewoon meespelen, als ‘gelijkwaardige’ deelnemers. Totdat ze een kind willen natuurlijk, want dan is het opeens allemaal een ‘persoonlijke keuze’ (i.e. om niet mee te doen aan het spelletje), en wacht de carrière op niemand.
In mijn meest nabije omgeving ken ik twee vrouwen wier tijdelijke contract opeens niet verlengd werd toen zich een zwangerschap aandiende. Natuurlijk mag dat officieel niet, maar een maas in de wet is makkelijk gevonden. Uitzendwerk doen met een kleine, om toch snel weer aan de slag te kunnen? Prima, maar doe dat kind vast in de peperdure kinderopvang, want ook al kunnen we niks garanderen, we verwachten wel een beetje flexibiliteit. Na negen maanden toch nog borstvoeding geven omdat dat nou eenmaal zo loopt? Overgeleverd aan de grillen van je werkgever, want wettelijke bescherming is er niet meer, ondanks het WHO-advies om twee jaar borstvoeding te geven. Voor het einde van je verlof weer aan de slag, terwijl je man een tijdje thuis blijft? Op eigen kosten is dat helemaal prima!
Voor vrouwen valt vrijwel alles rondom de combinatie ‘werk’ en ‘ouderschap’ nadelig uit, en dan heb ik het nog even niet over de gemiste carrièrestappen rondom het zwangerschapsverlof. Zolang dat allemaal niet beter is, is het feminisme verre van af, en het is maar een heel klein deel van het spectrum van zaken waarvan je wellicht als samenleving zou kunnen willen dat het wat allemaal wat gelijkwaardiger wordt. Feminisme is niet zo breed omdat het ‘af’ is, het is zo breed omdat er, nog steeds, op heel veel terreinen krachten aan het werk zijn die om wat voor reden dan ook ongunstig uitpakken voor vrouwen.
Het alledaagse seksisme in de publieke ruimte is een ander voorbeeld. Je kan daar lacherig over doen, maar ontkennen dat het bestaat lijkt me lastig. Hoersissertjes, bijvoorbeeld. Nafluiters. Gaya Branderhorst schreef er een uitstekend stuk over, een paar maanden terug. En als u toch aan het klikken slaat, lees ook even dit stuk van Cambridgehoogleraar Mary ‘Pompeii’ Beard over het seksisme dat je als vrouw over je krijgt uitgestort als je het waagt het vermeend masculiene terrein van opinieland te betreden. Onschuldiger, wellicht: de moeite, ook financieel, die je moet doen om voor je kinderen kleren of speelgoed te kopen die niet aan halfgare genderstereotypen ten onder gaan. De markt weerspiegelt hier genadeloos de samenleving: uw kind zal in het genderstramien, of u wil of niet. Tenzij u tijd, en geld heeft om het allemaal anders te doen.
Heel weinig van bovenstaande kun je echt goed veranderen door wetgeving of beleid, en dat moet je ook vooral niet zomaar willen, denk ik. Precies dat is echter dus waar de schoen van het feminisme momenteel wringt: nu het bij ons in het westen allemaal een beetje redelijk in de wetboeken staat en in beleid is vervat, is wat nog rest het allermoeilijkste: een cultuuromslag in de samenleving. Een soort van dialoog, zeg maar. Daar is, op allerlei terreinen, nog ontzettend veel te doen, maar dat ziet er inderdaad, wellicht, wat onoverzichtelijk uit, omdat de focus op de wetgever ontbreekt. Die complexiteit maakt het allemaal ongetwijfeld minder sexy. Maar ‘niet samen te vatten in 142 tekens’ is iets heel anders dan ‘bestaat niet’.
Natuurlijk kan je kritiek hebben op gestelde prioriteiten, gedane uitspraken, en schijnbaar ontbrekende samenhang. Natuurlijk snijdt sommige van die kritiek ook hout (hoi, genitale mutilatie). Nog los van het punt dat je met losse kritiek op uitingen van mensen die zich feminist noemen vooral een imaginaire vijand bestrijdt (een stropop, ja), zegt al die kritiek totaal niets over de noodzaak van feminisme. Als je wil beweren dat feminisme anno 2014 geen waarde meer heeft, zul je moeten aantonen dat er, in het westen en vervolgens wereldwijd, geen doelen meer zijn die feministen zouden kunnen nastreven omdat reeds volledige wettelijke en sociale en culturele gelijkwaardigheid (<> ‘gelijkheid’) is bereikt op sociaal, politiek en economisch vlak. Dat lijkt me, ook anno 2014, vrijwel onmogelijk, en niet alleen voor Islamcritici.
Al die treurige meningbrouwsels van de laatste weken. Al dat gezanik over wat sommige feministen al dan niet zouden roepen en vinden. Het is uiteindelijk vooral vaak gratuite stemmingmakerij – een gemakzuchtige manier om zonder sterke argumenten duidelijk te maken dat je one of the guys bent, en in ieder geval niet aan de politiek correcte kant van de streep staat, en dat je feminisme dus uncool vindt. Ja, want ze zouden nog eens denken, hè? Met hun moeleke gedoe.
