Tijdens een safari in Afrika, vroeg een toeriste van het type ‘bewust onaantrekkelijk, assertief en altijd pijnlijke knieën’ of het niet beter was om de leeuwen te voeden, ‘dan hoeven ze tenminste niet te doden’. Mijn eerste reflex was om haar voor de leeuwen te gooien en vervolgens mijzelf, zodat ik het laatste restje Westerse degeneratie niet meer mee hoefde te maken.
In een gebied waar de natuur nog de baas kan zijn, is het moeilijk voor te stellen dat onze beschaving de natuurwetten tot het uiterste tart en liefst nog verder. Een roedel antilopen wordt beschermd en bevrucht door het sterkste mannetje en de zwakkere mannetjes worden verjaagd. Antilopes kunnen alleen maar dromen van Papadagen en een glazen plafond.
Van doorgeschoten gelijkheidsdenken en het ontkennen van biologische verschillen tot fnuikend medelijden en zieligheidsdenken dat ons tot in de sokkel verlamt. Kinderen vinden tegenwoordig bijna alles ‘zielig’. Oude mannetjes, lange mensen, mensen met rood haar of iemand die alleen over straat loopt; ‘Oh kijk nou, dat is echt zó zielig’.
Nietzsche was een groot tegenstander van zielig en medelijden. Hij beargumenteert dat medelijden egoïstisch is, lijden verdubbelt en iemand in zijn waardigheid aantast. “Medelijden heet alleen bij decadenten een deugd.” Zijn voorstel om door te evolueren naar een onaantastbare Übermensch is weer het ene uiterste, het zieke genoom van een embryo repareren, zoals wetenschappers aan de Universiteit van Portland recent presteerde, weer het andere dubieuze uiterste.
Vanuit onze christelijke traditie hebben we de neiging om lijden hoog te achten en zelfs een beetje heilig te verklaren. We hebben compassie met de zwakkere en voelen het als onze plicht de lijdende mens te helpen. Jezus gaf ons immers het ‘goede’ voorbeeld. “Zijn volk, dat niet gered wilde worden en Hem zou verwerpen. Hoe groot moet Zijn liefde zijn, om dan toch mens te worden, toch op aarde te komen” (bijbelboek Johannes).
Ook Moeder Teresa sprong destijds vol enthousiasme op de bok van de koets die tegelijkertijd liefde en medelijden vervoert.
De medische zorg in haar tehuizen was desalniettemin onder de maat ondanks de enorme bedragen die ze bijeen wist te harken, ze zou geld hebben aangenomen van een corrupte bankier en naar de pijpen hebben gedanst van de Haïtiaanse dictator Jean-Claude Duvalier. Daarnaast was ze een fervent tegenstander van abortus. Zoals Christopher Hitchens ooit concludeerde nadat hij haar had bezocht: “Ze is een religieuze fundamentalist, een politieke agent, een primitieve prediker en een handlanger van niet-religieuze machten.” En toch is ze heilig verklaard en bewonderd door de hele wereld om haar medelijden met de lijdende medemens. Ik denk zelf dat ze heilig is verklaard omdat ze onze meest waardevolle emotie, medelijden, weergaloos te gelde heeft weten te maken.
Recent verklaarde de burgemeester van Venetië dat iedereen die Alluh akbar op het San Marcoplein roept, direct wordt neergeschoten. Het lijkt mij een daad van bescherming, maar ongetwijfeld zullen er weer ‘rechtvaardigen’ opstaan die medelijden voelen met het inperken van religieuze uitlatingen.
De leeuw wil de zijnen beschermen maar wordt teruggefloten omdat ze er niet om hebben gevraagd.
