Wat moeten we in hemelsnaam met Jezus? In mijn jeugd deed ik dagelijks zaken met hem door te bidden voor eten, slapengaan, moeilijke proefwerken of ruzie met mijn broertje. Als ik iemand niet leuk vond vroeg ik om vergeving en als iemand Jezus niet leuk vond bad ik voor zijn redding. Het leven was overzichtelijk, want goed en kwaad bieden nou eenmaal houvast.
Jezus als vernuftig construct tussen de oren verbaast hopelijk niemand en relativeert de impact van deze hipster avant la lettre, inclusief wonderbaarlijke genezingen en theatrale kruisdood. Zijn morele erfgoed daarentegen, is nog steeds springlevend en wordt wat mij betreft juist onvoldoende gerelativeerd.
Grenzeloze naastenliefde voorbij de houdbaarheidsdatum kan toxisch en zelfs schadelijk zijn. Als je onze diersoort beschouwt als een aangeklede en autorijdende variant van Animal Planet, dan zijn de evangelische kerndeugden zoals opofferen en je vijand liefhebben haast absurd. De antilope en de hyena liggen dubbel van het lachen terwijl het Nijlpaard spottend naar zijn andere wang grijpt.
“Heb uw naaste lief als uzelf” is natuurlijk een prima tip om de eigen roedel gezellig te houden. Maar Jezus gaat nog een stap verder:
“Gij hebt gehoord dat er werd gezegd: ‘Gij moet uw naaste liefhebben en uw vijand haten.’ Ik zeg u echter: Blijft uw vijanden liefhebben en blijft bidden voor hen die u vervolgen, opdat gij er blijk van moogt geven zonen te zijn van uw Vader, die in de hemelen is” (Bijbelboek Mattheus)
Anders gezegd, weg met het idee van een vijand en je wordt op een dag de zoon van God, net als Jezus.
Het is en blijft een briljante marketingstrategie tot op de dag van vandaag en deze boodschap was de afgelopen eeuwen blijkbaar krachtig genoeg om een groot deel van de wereld mee te veroveren. Onder het motto van verlossing en verlichting buiten we de heidense stumpers uit en verdienden we een goed belegde koloniale boterham.
In het Oude Testament is er nog ‘een tijd om lief te hebben en een tijd om te haten’ (Bijbelboek Prediker) maar wij moeten vooral liefhebben op straffe van excommunicatie.
Officieel zijn we een geseculariseerde samenleving, maar onze vormen en patronen zijn nog steeds diepreligieus van aard. De bekende deugtermen zoals liefde, vrede, respect, integratie en verbinden hebben christelijke wortels en zijn daardoor zo sterk geworden, dat je het wel uit je hoofd laat om ertegen te zijn. Stel je voor dat Apple of Unilever een product in de markt weet te zetten dat iedereen móet kopen omdat je anders het risico loopt om als racist of seksist te worden weggezet.
Het manipuleren en zelfs chanteren met van oorsprong religieuze technieken, maar zonder welomschreven inhoud, is gevaarlijker dan het openlijke dogmatisme van islam of gereformeerde kerk omdat het minder zichtbaar en dus controleerbaar is. Iedereen wil uiteindelijk bij de groep horen en in ‘de hemel’ komen en een lachende derde vergaart ondertussen geld, macht of allebei.
Verschillen zijn op zich neutraal en bepalen onze realiteit en identiteit, of het nou gaat om religie, ras, gender, voortuin of muzieksmaak. Het toenemend vijandige karakter dat we verschillen toedichten, is verwarrend omdat we, in lijn met onze onbewuste christelijke traditie, alles wat vijandig is juist moeten liefhebben. We creëren zelf nieuwe vijanden maar worden tegelijkertijd gedwongen om, geheel tegen onze natuur, afstand te nemen van elk mogelijk ‘vijandbeeld’ omdat we anders niet meer bij de inmiddels non-existente groep horen.
“Ik ben even de weg, de waarheid en het leven kwijt”, zegt Jezus, “want wie is tegenwoordig mijn naaste en wie mijn vijand?”
