Je roeptoetert dat productiviteit en winstgevendheid het allerbelangrijkste zijn, beweert dat organisaties een aparte extra laag van medewerkers nodig hebben om dat te bewerkstellingen en fabriceert een gereedschapskist met allerlei methodieken waarmee deze nieuwe beroepsgroep – de manager – aan de slag kan. Zo ongeveer heeft Frederick Winslow Taylor, telg uit een rijk Amerikaans Quakergeslacht, het fenomeen management een eeuw geleden op de markt gezet. Om niet het risico te lopen dat zijn geloof niet serieus genomen zou worden, hebben Taylor en zijn volgelingen er gelijk ook maar een heuse ‘wetenschap’ van gemaakt. Organiseren kan je sindsdien leren op een van de vele managementscholen.
Mocht je per ongeluk toch een vak hebben geleerd en ook willen kunnen managen, dan kan je een organisatiebijbel kopen. Neem rustig een kijkje op managementboek.nl of bol.com en kies uit een van de 17.550 boeken die je voorschrijven hoe het moet. Als je daar geen tijd voor hebt, maar het geluk hebt in een organisatie te werken die bulkt van het door noeste arbeid bij elkaar verdiende geld, kan je natuurlijk ook een van de tienduizenden consultants inhuren die maar al te graag uw medewerkers van het werk houden en met veel enthousiasme en mooie plaatjes kostbare veranderingstrajecten over uw organisatie ‘uitrollen’.
Garantie tot de deur, want werken doen al die door organisatiewetenschappers bedachte methodieken niet. Of preciezer geformuleerd: ze werken niet beter dan bijvoorbeeld niets doen en ze werken ook niet beter dan technieken die u zelf heeft bedacht. Dat is ook zo briljant aan wat Taylor op de markt heeft gezet. Iedereen kan er aan meedoen! Bent u circusdirecteur en valt de omzet wat tegen? Morgen zet u gewoon de cursus jongleren voor managers op de markt waarbij ze in uw stampvolle circustent de fijne kneepjes van de ‘kunst van het loslaten’ onder knie krijgen en zo beter leren delegeren als leidinggevende. Organiseert u reizen en wilt u nieuwe markten aanboren? Flans dan een nieuw product voor ‘teambuilding’ in elkaar en draag op die manier een steentje bij aan de samenwerking tussen afdelingen. Of start als psycholoog een bureau dat op innovatieve wijze onderzoek doet naar de dieperliggende beweegredenen van klanten om over te gaan tot de aanschaf van producten en diensten.
Het kan ook nog completer. Breng een ‘integraal’ personeelspakket op de markt, waarmee organisaties niet alleen de ‘competenties’ van medewerkers in kaart kunnen brengen, maar dit ook kunnen koppelen aan de ‘functieprofielen’ en de ‘360-graden feedbackgesprekken’ die periodiek en systematisch dienen te worden gevoerd en op ingenieuze wijze zijn gekoppeld aan het ‘salarishuis’ en uw ‘bonussystematiek’. En mocht het onverhoopt dan toch mislopen dan voert u een ‘exitgesprek’, want we zijn tenslotte wel een ‘lerende organisatie’.
De managementbureaucratie is de afgelopen 30 jaar verdrievoudigd. De pijnlijke waarheid is dat de productiviteit van organisaties niet stijgt, maar daalt naarmate er meer beroepsmanagers werken. Dat geldt ook voor het aantal innovaties. Maar nog erger: organisaties verliezen door al die technieken de essentie van hun bestaan uit het oog, want in essentie draait het natuurlijk helemaal niet om productiviteit en winstgevendheid. Kijk naar banken. Die zouden goed op ónze centen moeten passen in plaats van op hún centen. En wie hebben er nou meer verstand van de essentie dan vakmensen? Laten we daarom, nu we weten dat er toch geen wetenschappelijke organisatie blauwdrukken bestaan, de leiding gewoon weer in handen geven van meewerkende voormannen – en vrouwen: mensen met verstand van zaken en hart voor de goede zaak. Zoals ook de meeste familiebedrijven zijn georganiseerd.
Er is op dit moment een schreeuwende behoefte aan ICT-ers, techneuten en vakmensen: 63.000 openstaande vacatures! Steeds meer jongeren in het hoger onderwijs kiezen echter voor de richting management en administratie, en dus voor een baan in de managementbureaucratie. Het aantal aanmeldingen voor managementopleidingen is in 10 jaar tijd meer dan verdubbeld. Van alle 670.000 studenten in het hoger onderwijs volgen er 148.000, ruim 20 procent, een opleiding in de richting van bedrijfskunde en administratie. Wordt het niet tijd voor een exitgesprek met managementscholen?
Jos Verveen is ondernemer en gemeenteraadslid in Rotterdam. Hij is auteur van de management-bestseller Bullshit Management.
