Function creep is de aanduiding dat gegevens die worden verzameld voor een bepaald doel na verloop van tijd voor andere doeleinden dienen. Als dat gebeurt kun je het nog zo vervelend vinden, maar er is geen weg terug. Tenzij je de moeizame weg van verzet kiest. Natuurlijk is het bekendste voorbeeld het overspel van Generaal David Petraeus.
Hij verloor zijn baan bij de CIA door een affaire, die via telefoniegegevens aan het licht kwam. De reden waarom de gegevens waren verzameld was terreurbestrijding. Maar zoals bekend doet de NSA veel meer en opeens waren er dossiertjes over burgers. Het gebruik van de informatie was function creep en niet toegestaan. Maar daar heeft Petraeus niets aan.
Voor het parkeren in Amsterdam moet in veel gevallen het kenteken worden opgegeven. Volgens Cition Parkeermanagement, de BV in handen van de gemeente, bespaart dat de belastingbetaler miljoenen op jaarbasis omdat de controle nu veel efficiënter wordt uitgevoerd. Een zegsman stelt dat het de organisatie niet kan schelen wie er parkeert en dat informatie zo snel mogelijk wordt gewist.
Maar voor de Belastingdienst was de informatie nuttig om te vorderen. Zo konden ze namelijk zien hoe leaseauto’s worden gebruikt en of zakelijk gebruik echt alleen zakelijk gebruik was. De gemeente Amsterdam had dat nooit zo bedacht en Cition stelt ook heel ongelukkig te zijn. Maar opeens was de function creep zichtbaar. Welke burger had dat bedacht op het moment dat hij inklokte?
Voor een bekende van me, Marcel, is het aanleiding om zich tegen de praktijk te verzetten. Hem irriteert dat hij geen keuze meer heeft en verplicht is gegevens af te staan die mogelijk voor andere doelen werden verwerkt. Hij betaalde daarom netjes bij de automaat, maar vult ‘000000’ als kenteken in. De kwitantie legt hij netjes achter de ruit. Met het oog is het te controleren en hij betaalt netjes.
Dat ging maanden goed tot hij zondag een bekeuring kreeg voor ‘het niet betalen van parkeerbelasting’. Maar Marcel betaalde de parkeerbelasting wel, maar wil alleen zijn kenteken niet opgeven. Hij wil nu de bekeuring aanvechten om de rechtmatigheid te toetsen, want wat hem betreft moeten mensen kunnen kiezen of ze persoonsgegevens achterlaten of niet. Zo kan hij het risico op function creep beperken.
Dat die function creep ook daadwerkelijk optreedt is inmiddels wel duidelijk. Niet alleen om de belastingdienst, maar ook omdat het Openbaar Ministerie graag graait in de database van Cition. De voorlichter erkent dat zijn bedrijf wel eens informatie heeft moeten verstrekken, maar bezweert dit alleen te doen nadat een dwangbevel is overlegd. Het zou eens anders moeten zijn en verandert niets aan het feit dat gegevens voor meer dient dan wenselijk is voor klant en Cition.
Of inlichtingendiensten als AIVD en MIVD ook toegang tot de informatie hadden is niet duidelijk. Maar Marcel heeft wel een punt dat hij de discussie start door naar de rechter te stappen. Gezond dat dit eens wordt uitgezocht. Misschien een mooie gelegenheid om ook eens te vragen waarom de administratie van Cition niet is aangemeld in het verplichte register van het CBP. Want iedereen lijkt van de kentekens te weten… behalve de privacywaakhond.
