De burger annex consument is steeds meer zelf aan zet. Als je per se wat aan de wereld wilt veranderen moet je niet zozeer in het stemhokje zijn, maar vooral je eigen gedrag wijzigen: tegenover buren, vreemden en door eigen keuzes te maken in winkels en supermarkten. Ook je mediakeuze bepaalt waarschijnlijk meer dan ooit ‘wie je bent’ en ‘hoe de werkelijkheid eruit ziet’. Negatief geformuleerd kun je via sociale netwerken een eigen ‘bubble’ creëren (met eigen no go areas), maar positief gezien kun je door diezelfde netwerken makkelijker afstand bewaren tot de geprefabriceerde waarheid van de main stream media. En daarmee een beginnetje maken om zelf te gaan nadenken.
Laat dit laatste nu net het schrikbeeld zijn van veel Haagse politici. Zij willen niets liever dan de boodschap verspreiden dat burgers gerust vier jaar op hun luie reet kunnen blijven zitten, om vervolgens, voorgekauwd door de NPO, af en toe een gang naar de stembus te maken en zo hun ‘democratische plicht’ te vervullen, opdat alles bij het oude blijft. Een uit de vorige eeuw stammend woud van omroepverenigingen moet daarbij de illusie van verscheidenheid in stand houden. Terwijl die omroepen intussen, geobsedeerd door kijkcijferstatistieken, allemaal eenzelfde soort mix van sport, talkshow, cabaret en flitsnieuws zijn gaan brengen, waarvan bijna niemand – zo blijkt uit onderzoek – nog weet wie de afzender is. Wat ooit trots als een kernkwaliteit van ons omroepsysteem werd rond getoeterd, de zogenaamde ‘pluriformiteit’, is verworden tot eenheidsworst. En waarom zou eenheidsworst van staatswege gesubsidieerd moeten worden, als de commerciëlen dat ook prima kunnen leveren?
Staatssecretaris Sander Dekker (VVD) dacht er ook zo over en deed in Rutte II manhaftige pogingen om de subsidiestromen naar inwisselbare amusementsprogramma’s droog te leggen, maar liep voorspelbaar vast in de Haags-Hilversumse kongsi van gevestigde mediabelangen. Daar luidt de heersende doctrine nog steeds, zoveel jaar na de millenniumwisseling, dat de burgers via een prominente grappen-en-grollen-fabriek als de VARA in grote getale netjes bij de politiek-correcte meningen van de huidige NPO worden afgeleverd. Die controle wil men koste wat kost behouden. Amusement als geleidingskanaal naar de juiste visie of mening. Boer Zoekt Vrouw en Wie is de Mol? als de peperdure kurken waar de NPO op drijft; je zou denken dat het een grap is, maar het is de keiharde realiteit.
Zouden de wetten van het digitale medialandschap dan compleet aan de huidige generatie politici voorbij gaan? Is bij hen al doorgedrongen dat je tegenwoordig niet meer naar een zender kijkt en wacht op een programma, maar het gewoon aanklikt? En zou niemand in Den Haag het debacle van een bedrijf als V&D op waarde kunnen schatten? Wie, zoals de NPO in navolging van de gesneuvelde warenhuisketen, iedereen te vriend wil houden, en voor iedereen relevant wil zijn, heeft uiteindelijk geen vrienden meer over en is voor niemand meer relevant. Daarom is het de hoogste tijd dat een nieuw kabinet het lef heeft de facade van het huidige omroepsysteem neer te halen, duidelijke prioriteiten te stellen die in lijn zijn met de mediawet (journalistiek, educatie, cultuur) en met het beschikbare geld voluit in te zetten op programma’s, die commerciële zenders te duur of kansloos vinden.
Pas dan zal de NPO – ook in de versnippering van het digitale mediawoud – een herkenbaar profiel opbouwen en relevant blijven. Niet door passieve kijkermassa’s hersenloos voer voor te schotelen en in hun politieke meningsvorming te conditioneren, maar door inhoudelijk onderscheidende programma’s te brengen die je nergens anders te zien krijgt. Uitstekende programma’s als Collegetour, Buitenhof, Andere Tijden, Zembla en De vloer op, om er maar een paar te noemen, verdienen het niet om vermorzeld te worden in een belangenspel tussen achterhaalde omroepen. Nee, deze pareltjes zouden op het schild gehesen moeten worden door een centraal geleide en inhoudelijk bevlogen NPO, die de activiteiten op radio, TV, internet en sociale media veel strakker coördineert dan nu het geval is. Ten einde ook in de hapsnapperige wereld van de digitale media overeind te blijven.
Effectief omroepbeleid – dat journalistiek, educatie en cultuur serieus neemt – begint dus bij afschaffing van gesubsidieerde staatslol en het voorop stellen van onderscheidende content. Rara, wie durft zich daar hard voor te maken aan de formatietafel?
