In 2003 riep het seculiere Baath-regime van de soenitische dictator, maar in zijn olierijke land niettemin voor stabiliteit zorgende, Saddam Hussein in het Westen angst op. Zozeer dat de VS en Engeland ongesanctioneerd door de Veilgheidsraad er een dus volkenrechterlijk onwettige militaire interventie begonnen. Een westerse agressie die op een ramp uitliep. Nu zijn velen in rep en roer vanwege de verovering van de stad Mosoel en andere steden in Noord-Irak door de met executies angst aanjagende ISIS, een let wel extreme afsplitsing van Al-Qaeda, en informeel gesteund door soennitische generaals van het oude Baath-regiem.
Een op het eerste gezicht begrijpelijke angst, omdat blijkt dat de weinig sympathieke sji’ietische premier Maliki een en ander mede opriep door de sji’ietische groep (die ook in Iran de touwtjes in handen heeft) te bevoordelen ten koste van de twee andere groepen in Irak, namelijk de Soennieten en de Koerden. Dat laatste slaat ook terug op de Amerikanen en Britten, die alles, – ja ook het opkomen van de in Irak tot dan afwezige Al-Qaeda – met hun rampzalige militaire interventie in het leven riepen. Bij geweld is het nu eenmaal actie en reactie. Die interventie, het initiatief van Bush en Blair, had niet de instem-ming van de toen nog onbekende Obama. Ziedaar het dilemma, waar de laatste voor staat, nu de oorlog in Syrië en het zich vernederd voelen van de Soennieten in Irak samen een fanatieke groep strijders creëerden, gericht op de stichting van een kalifaat.
De soep wordt echter niet meteen zo heet gegeten als opgediend, het aantal strijders is niet meer dan 10.000, ze zijn nu even ‘op hun top’, maar gaan vaak ook zo weer aan hun eigen fanatisme te onder. De ISIS heeft trouwens weinig met de islam te maken, ook al grijpen ze in hun denken nostalgisch terug naar het kalifaat van vroeger. Het is gewoon een radicale geweldsgroep onder het (ideologische) mom van religie. Op dit moment lijken ze redelijk sterk en trekken vanuit Mosoel naar Bagdad op. Toch zullen ze in de burgeroorlog, die aan de gang is, niet echt gaan doorstoten en zeker niet Bagdad innemen. Wel is de eenheid van Irak door dit alles in gevaar.
De Koerden, die anders dan premier Maliki een uitstekend leger hebben en daardoor een centrale rol lijken te gaan spelen, vinden dat laatste niet erg: ze smachten al twee eeuwen naar een eigen staat. Alles wijst er op dat ze die nu ook gaan krijgen, zeker als premier Maliki aanblijft en te weinig zich richt op verzoening. Of de meeste Soennieten in Irak ook een eigen staat willen, is de vraag. Ze zijn er zich van bewust dat om maar iets te noemen de opdeling van vooral de gemengde hoofdstad Bagdad dan grote problemen geeft. Ze willen vooral gelijkberechtiging in hun land. Het beste is daarom dat er een regering komt van Sj’ieten, Soennieten en Koerden samen. Ik ben dat eens met de Amerikaan Paul Bremmer, maar het domme van hem en anderen was, dat dit in en na 2003 nooit de strategie geweest. De Soennieten zijn nu, omdat ze naar de VS en naar het bewind van premier Maliki grote rancune voelen, hoe dan ook in de greep van de extreme ISIS of liever ze gebruiken die even, maar zullen, zeker als ze een eigen staat zouden krijgen, dat niet te lang willen in mijn visie. Daarvoor denken ze en/of is hun politieke traditie te seculier; de Baath-generaals zien ISIS nogmaals als een tijdelijk voertuig tegen premier Maliki en de Amerikanen.
In de huidige situatie zullen de drie grote groepen in Irak het hoe dan ook onderling moeten oplossen, ook hoe weer van ISIS af te komen. De 300 pas gezonden adviseurs vanuit de VS kunnen daarbij helpen en ook de Amerikaanse minister Kerry, die op z’n minst premier Maliki probeert te matigen. Of dat alles lukt is de vraag. Geweld heeft een eigen dynamiek en een harde interventie van buitenaf zal het slechts doen verhevigen, nog los van de vele burgerslachtoffers, die dit gaat kosten. In de VS zijn er thans helaas (vooral republikeinse) krachten, die willen dat Obama militair hard ingrijpt, in de lucht en ook op de grond. Dit om geopolitieke redenen en gezien de olie. In de Koerdische regio is die ruim aanwezig. Gelukkig daarom, dat de nu al vrij autonome Koerdische regio momenteel het meest stabiel is in Irak. Door een militaire interventie ten gunste van premier Maliki zouden de Amerikanen tevens het odium op zich laden partij te kiezen in een sektarische strijd tussen Sji’ieten en Soennieten. In de polemologie (ja ook in het volkenrecht) geldt partij kiezen als een ‘doodzonde’. Het Westen hoede zich hoe dan ook voor een tweede militair avontuur in dit wespennest.
