Het ‘premiersdebat’ zou heel spannend worden, voorspelde Frits Westers. Vooral Roemer zou het lastig krijgen want die zou van twee kanten aangevallen worden: van links én van rechts. Maar daar kwam niets van terecht. Samsom deed niet mee. Wester had blijkbaar nog niet door dat de oude PvdA-animositeit jegens de SP volkomen is verdwenen. Samsom en Roemer zijn klaar om samen te regeren. De PvdA heeft zich er bij neergelegd dat de SP de grootste zal worden, en dat de inhoudelijke verschillen in wezen verwaarloosbaar zijn.
En als links na 12 september Rutte aan de kant wil schuiven, moéten PvdA en SP wel één front vormen. Roemer had zondagavond dus alleen alleen van de rechterkant iets te duchten. Dat was maar goed ook, want hij kon zich ook op dat ene front maar moeilijk staande houden. Roemer ging zelfs volkomen áf op het moment dat hij had moeten triomferen. Hij daagde Rutte uit voor een debat over de gezondheidszorg, en opende de aanval met de beschuldiging dat de VVD de eigen bijdragen wil verhogen. Rutte kon dat glashard ontkennen: ‘Kijk maar in ons verkiezingsprogramma’. Roemer stond met zijn mond vol tanden. Hij had blijkbaar gedacht die discussie op z’n sloffen te kunnen winnen, en was vergeten zich grondig voor te bereiden.
Niet Roemer kwam alleen te staan daar in de Rode Hoed, maar twee andere lijsttrekkers. Ten eerste uiteraard de politieke paria Wilders. Maar ook Mark Rutte stond helemaal alleen. Links mot hem niet, en Wilders kan zijn bloed wel drinken. Rutte probeerde een paar keer zijn brede aanval op ‘de socialisten’ te herhalen, waarmee hij een dag eerder op het VVD-congres zoveel succes had. Maar die aanpak is voor Nederlandse begrippen veel te grof. En contraproductief. Zijn geratel over het ‘angstbeeld’ van een socialistische machtsovername bood Samsom een uitstekende gelegenheid om een kort en krachtig pleidooi te houden voor eenheid en verdraagzaamheid. Van die zinnen die juist een premier zou moeten uitspreken.
En ook Wilders kon Rutte geen kant op. zodra Wilders Rutte aanvalt, zet Mark direct een grote glimlach op – zo van: hier volgt een komisch intermezzo. Maar die superioriteit bleek schijn. Alleen al het woord ‘Catshuis’ was voldoende om Rutte in de gordijnen te jagen. Rutte had in wezen maar één argument om op 12 september op hem te gaan stemmen: het feit dat hij al twee jaar premier was. Dat kreeg de kijker wel tien keer te horen. En dat ging flink vervelen. Net als de Eeuwige Wederkeer in Wilders’ pleidooien van de zakkenvullers in Brussel en de massa-immigratie.
Samsom flikte het weer. Regelmatig, zodra de anderen in details verdwaald raakten of holle frasen uitwisselden (zoals Rutte’s ‘angstbeeld’, of de plechtige belofte nóóit meer een cent aan de Grieken te geven), wist Samsom het woord te nemen en de toon van de staatsman aan te slaan. Zelfs toen Frits Westers hem uitnodigde Wilder’s leiderschap te karakteriseren, deelde Samsom een compliment uit voor Geerts vasthoudendheid. Samsom had zich duidelijk perfect voorbereid. Van hem geen standaardzinnetjes van het type ‘toen ik twee jaar geleden premier werd…’, en ook geen ingestudeerde grappen (‘de man van de blanco cheques’) – nee, hij had overal een origineel en inhoudelijk antwoord op, sprak de burger daarbij direct aan en wees diezelfde burger er geregeld op dat zijn collega’s meer beloofden dan ze straks waar konden maken.
Binnen de PvdA-gelederen toonde men zich na afloop zeer tevreden. En terecht, uiteraard. Een tweede Cohen was de partij fataal geworden. Maar de peilingen laten nog geen bewegingen zien. De PvdA-stemmers die de afgelopen tien jaar hun heil hebben gezocht bij de SP en de PVV, zijn nog niet in beweging gekomen. Daar is meer voor nodig. Samsom heeft laten zien dat de PvdA veranderd is. In ieder geval aan de top. Maar voordat kiezers besluiten de overstap te maken, moeten de SP en PVV mínder aantrekkelijk worden. Niet alleen Samsom, ook Roemer en Wilders kunnen zich de komende weken geen grote fouten permitteren. Maar zoveel mogelijk zwijgen zou al even dom zijn. Roemer zégt dat hij klaar is voor het premierschap, maar heeft de kijker niet kunnen overtuigen. Roemer zal de kiezer alsnog moeten overtuigen dat hij het kan. Geert heeft een ander probleem. Hij moet bewijzen dat de PVV (zoals de rest van Den Haag vurig hoopt) géén verleden tijd is. Hij zal minimaal twintig zetels moeten binnenhalen. Als Geert met het thema Europa wil scoren, moet hij méér doen dan hij gisteren deed: steeds dezelfde kreten herhalen.
Wellicht dat een of ander incident met een graaiende Europarlementariër (niet zo eentje van de PVV, uiteraard) de komende weken uitkomst biedt. Maar Geert kennende organiseert hij zijn eigen nieuws. Hij zit in het nauw; hij zal gekke springen moeten maken. Wat te denken van de resultaten van het Oost-Europa-meldpunt? Daarmee kan hij Rutte én Roemer goed in de hoek drijven. Krijgen we die de komende week eindelijk te horen?
