In 1997 beleefde Turkije een ‘papieren staatsgreep’. De militaire top van Turkije schreef een brief aan de toenmalige premier Erbakan. De brief was ondertekend door generaal Cevik Bir. In de brief stond de volgende metafoor:
“In Turkije hebben we een huwelijk tussen de Islam en democratie. De kind van de huwelijk heet secularisme. Het kind wordt echter wel eens ziek. Het Turkse leger is de dokter die het kind redt. En als het leger de juiste diagnose heeft gesteld zal het zorgen voor het juiste medicijn om het kind weer gezond te krijgen.”
Kort na deze brief diende de zittende regering haar ontslag in en werden er nieuwe verkiezingen uitgeschreven. Een revolutie zonder dat er een schot gelost werd.
Hoe anders ging het afgelopen zaterdag. Het leger speelde legertje. Maar dan wel uiterst amateuristisch. Een staatsgreep zonder slagkracht. Een coup zo slecht dat je bijna kunt spreken over een liefdesverklaring. En Erdogan zal het uitpakken als een cadeautje. Het gehele ambtenarenapparaat zal worden gezuiverd. Te beginnen met 2700 rechters. De seculiere droom van Ataturk, vader der Turken, valt in een keer in duigen. We moeten niet vreemd staan opkijken als Ataturk een minder prominente rol gaat krijgen in de toekomstige schoolboeken. En wellicht worden we nog wel vergast op minder vleiende eigenschappen en gebeurtenissen die het leven van Ataturk plotseling in een ander daglicht stellen. Want zolang zijn geest nog boven Turkije hangt zal het nieuwe oer-conservatieve Turkije nooit helemaal af zijn.
Het Turkse leger voelde zich de hoeder van de seculiere Turkse staat. Maar blijkbaar is Erdogan er in geslaagd om een tweedeling te krijgen in het militaire apparaat. Want hoe groot de opstand binnen het leger precies was weten we nog steeds niet maar het was in ieder geval niet substantieel. Het amateurisme waarmee de coupe is uitgevoerd doet mij vermoeden dat we met dit Turkse smaldeel niet veel beter waren afgeweest. Het meest schrijnende voorbeeld daarvan is nog wel dat er blijkbaar een protocol uit de jaren tachtig of negentig is gebruikt om de staatsgreep uit te voeren. In die jaren was het gebruikelijk om het land over te nemen als de leider op een buitenlandse reis was. Daarmee voorkwam je dat er op korte termijn spoedoverleg kon worden gepleegd. Je verbrak op dat moment de banden tussen leider en voetvolk, met chaos tot gevolg. Maar in tijden van moderne media moet je natuurlijk precies het tegenovergestelde doen. Je moet zorgen dat je de leider afsluit van moderne communicatiemiddelen. Dat kan alleen als hij in het land is. Als je hem per direct kunt oppakken en opsluiten. Nu had Erdogan alle mogelijkheden om zijn troepen via de moderne media op te roepen. Binnen een half uur na de staatsgreep kon hij al communiceren met zijn kiezers. Zulke prutsers had ik niet graag als regeringsleider gezien.
