Als Jacques Monasch een partij opricht, heeft hij zeker kans op een aantal zetels: traditionele stemmers op de PvdA hebben behoefte aan leiderschap, lef, en een sociaaldemocratisch geluid dat gebaseerd is op een visie, en niet op peilingen.
Een oud Joods mopje vertelt over een rabbijn waarvan zijn volgelingen zeggen dat die zo goed kan horen, dat hij tot 100 kilometer ver kan horen wat er gebeurt. Op een dag keek de rabbijn gespannen voor zich uit en zei hij met zware en verdrietige stem dat hij juist het gejammer van de inwoners van het dorpje 80 kilometer verderop kon horen, omdat daar zijn collega overleden was. Een delegatie ging op pad voor de begrafenis en rouwbezoek, maar toen ze in het dorpje verderop kwamen, zagen ze dat dat de betreffende man springlevend was. Toen ze in hun eigen stadje terug waren, zeiden de critici van de rabbijn dat die het bij het verkeerde eind had gehad. “Ja,kan wel wezen” zeiden zijn volgelingen. “Maar wat kan ‘ie goed horen, hé?”
Dezelfde mensen die de uitslagen van de Amerikaanse verkiezingen voorspelden hebben, zitten nu in dezelfde televisie-uitzendingen te verklaren. Er is alle reden om ze net zo te vertrouwen bij hun verklaringen achteraf als hun voorspellingen vooraf: volstrekt niet.
Voor een industrie die toch al bijna 100 jaar oud is, is de industrie van het voorspellen van verkiezingsuitslagen toch behoorlijk bedonderd ontwikkeld. Het enige wat we kunnen voorspellen, is dat ze onnauwkeurig zijn.
Daar zijn verschillende redenen voor. Ten eerste vertelt ons de statistische wetenschap dat iedere steekproef een bepaalde vorm van toeval en potentiële fouten kent. Als je 1 keer een dobbelsteen gooit, is de kans dat je 6 gooit één op zes, als je duizenden keren met dezelfde dobbelsteen gooit zal je ongeveer alle keren dezelfde worp gooien, maar bij iedere worp is het weer één op zes dat je zes gooit. Ik geloof dat de meeste middelbare scholieren dit wel weten.
Maar er is meer: mensen geven soms andere antwoorden bij een onderzoek dan het gedrag dat ze vertonen als ze gaan stemmen. Omdat ze stoer willen doen, omdat de vragen op een bepaalde manier geformuleerd zijn, omdat ze zich schamen of omdat ze sociaal of onderzoekstechnisch gewenste antwoorden geven. De meeste onderzoekers weten dat, en corrigeren de antwoorden daarop.
Maar er is nog meer. Onder de respondenten bevinden zich relatief veel mensen die denken dat zij de wereld kunnen beïnvloeden en dat hun antwoorden dus zin hebben: mensen die daar pessimistischer over zijn, zullen minder snel geneigd zijn mee te doen met die onderzoeken. Dit vertekent het beeld verder.
En nog meer: de onderzoekers, journalisten, verklaarders, bloggers: het zijn allemaal mensen die boeken lezen, een hogere opleiding hebben genoten en elkaar min of meer napraten en een volstrekt vertrouwen hebben in hun eigen logica. Massale groupthink van intellectuele rationalisten. Ze maken excuses voor hun eigen leiderschap maar zijn doodsbenauwd voor de mening van het volk.
Want tegenover deze groep van boeken- en krantenlezers (en zij die daarbij willen horen of zich ermee willen identificeren) staan de mensen die de wereld met meer onzekerheid tegemoetzien. De mensen die denken dat het leven hen overkomt en hopen dat er voor hen gezorgd wordt.
Of de populistische politieke leiders nu een gevoel oproepen of juist de expressie zijn van bestaande gevoelens weet ik niet. Maar op veel plekken in de wereld zie je hoe simpele oplossingen worden voorgesteld voor complexe problemen: Hongarije, de Brexit, Trump, en dichter bij huis.
Het antwoord hierop moet zijn: hoop en perspectief. Maar helaas: de partijen en organisaties die voorspellen en verklaren blijven hangen in analyses en standpunten die hun oorsprong vinden in angst, voorzichtigheid en het haalbare.
Bij de PvdA leidt dit tot een concentratie van de macht bij het partijbestuur en de top van de fractie, een gebrek aan stevige politieke uitspraken en procedurele starheid die iedere creativiteit en alle risico verbant. Het gevolg: meer kleurloosheid en politici waarvan duidelijk is dat ze een cursus authenticiteit hebben gevolgd. En leiderschap dat in de gelukzalige zekerheid verkeert dat er een grote kans is dat na de verkiezingen de PvdA toch wel weer nodig zal zijn voor een coalitie, en dat de traditie van een leiderschapsverkiezing of -wisseling vlak voor de verkiezingen toch wel weer wat positieve aandacht oplevert. En meningen die tot stand gekomen zijn als gevolg van hetzelfde rammelende onderzoek dat kiesbewegingen voorspelt. Ingekleurde kleurloosheid in plaats van kleur.
Zo niet Jacques Monasch. Hij zegt dat er juist geen angst moet zijn voor het tonen van leiderschap en al helemaal niet voor de stem van het volk. En dat je je mening moet volgen en niet moet gaan voor haalbaarheid. Links populisme. Een noodzakelijke aanvulling op het politieke landschap. En hij heeft nog een punt ook.
Het zou me niets verbazen als Monasch een eigen partij opricht, en ik denk dat hij nog kans maakt op een aantal zetels ook. Immers: veel partijgenoten hebben genoeg van het feit dat een kleine nomenclatuur de dienst uitmaakt en veel kiezers hebben behoefte aan iemand die het voortouw neemt.
Begrijpelijk, noodzakelijk en jammerlijk. want liever had ik gezien dat de PvdA op haar schreden zou terugkeren en de partij wordt die het volgens haar traditie hoort te zijn: een die hoop en perspectief biedt, verbindt, en strijdt voor gelijke toegang tot kennis, inkomen en macht.
