Een belangrijk onderdeel van beveiliging is het vertrouwenssysteem. Op Schiphol wordt een screening op mensen uitgevoerd en wie voor de test slaagt is dus betrouwbaar. Maar met de arrestatie van 15 medewerkers van de luchthaven voor het Nederland in smokkelen van drugs wordt ook de zwakheid van dit systeem duidelijk: vlaggetjes betrouwbaar of niet kunnen we eigenlijk niet uitgeven.
Vooral in gevoelige omgevingen is dit vertrouwenssysteem belangrijk. Hoe meer mensen zijn uitgezonderd hoe groter het risico op misbruik. In de Tweede Kamer hoeven gasten, personeel en vaste bezoekers bijvoorbeeld niet door de metaaldetectiepoortjes en wordt ook niet naar de tassen gekeken. Hierdoor is een grote groep uitgezonderd van checks. Wie een van deze mensen weet om te kopen of te misleiden kan dus een wapen naar binnen smokkelen.
Op Schiphol zijn op die manier ook enkele honderden mensen uitgezonderd van controles. Dat zijn leden van het Koninklijk Huis, staatshoofden en regeringsleiders, ministers van Buitenlandse Zaken, Secretarissen Generaal van de NAVO en de VN, de president van de Wereldbank, in Nederland woonachtige en geaccrediteerde diplomaten, gewapend overheidspersoneel en bij calamiteiten hulpdiensten. De rest wordt gewoon gecheckt, ook personeel en VIPs.
Wie in beveiligde gebieden functioneert moet met enige regelmaat een screening. De ervaring met de drugs maakt duidelijk dat als het belang maar groot genoeg is er altijd iemand geld over heeft om deze ‘vertrouwde mensen’ om te kopen. Daarbij maakt het doel niet zo gek veel uit als de prijs maar goed is. Daarmee is het vertrouwensprobleem evident. Dat nu niet strenger wordt gecontroleerd op de invoer van spullen maakt duidelijk dat het economisch belang niet groot genoeg is.
Uiteindelijk is beveiliging economie. Luchtvaartmaatschappijen voeren met liefde een beveiligingsmaatregel door als het iets oplevert. Daarom mogen we al jaren niet de naam op een ticket wijzigen. Dat is voor onze veiligheid. Wie logisch nadenkt begrijpt dat hierdoor er ongebruikte, maar wel betaalde tickets overblijven. Dat levert de luchtvaartmaatschappijen hard geld op. De check tegen een no-flylist kan natuurlijk prima bij de check-in gebeuren.
Ook veiligheidsregels, zoals bijvoorbeeld rond handbagage, leveren de luchtvaartmaatschappijen grof geld op. Wat te zwaar is moet je inchecken en dat is bij de meeste tickets tegenwoordig niet meer gratis. Een prettige bijkomstigheid bij het beschermen van reizigers om te voorkomen dat los liggende objecten bij iets onverwachts rondvliegende projectielen worden.
Recentelijk vloog ik van Madrid naar Amsterdam toen op de rij naast mij bagage werd neergelegd. Niet onder de stoel ervoor, want daarvoor waren de objecten te groot. Later bleek dat de oud-topman van de KLM aan boord was. Hij en zijn gevolg hadden nogal wat bagage bij zich en dus ontpopte zich een spel van schuiven met bagage en het vervolgens neerleggen van bagage tussen stoelen.
KLM meldt na bijna een werkweek nadenken dat de regels voor iedereen gelden en dat de bemanning op het naleven let. “Er is geen ruimte om te marchanderen als het gaat om de veiligheid. Veiligheidsregels gelden voor al onze passagiers”, stelt een zegsman. “Handbagage dient opgeborgen te worden in de bagagebakken, in kasten of onder de stoel voor iemand. Wettelijk is de ruimte onder een stoel gecertificeerd om handbagage op te bergen.”
Omdat zo’n antwoord te voorzien is, heb ik een foto vastgelegd. Maar volgens KLM is dat waarschijnlijk gezichtsbedrog. “De bagage zoals je hebt vastgelegd op de foto is conform de handbagageregels aan boord gegaan”, legt de zegsman uit. “Navraag bij de crew van deze vlucht leert ons dat zij conform de regels hebben gehandeld en de bagage hebben weggeborgen onder de stoel.”
Aan boord bestaat het vertrouwenssysteem uit het personeel. Als je KLM mag geloven, is er hier geen sprake van een beveiligings/veiligheids-economie die is beïnvloed door een oud-topman. Voor de rest van de wereld geldt helaas toch altijd: dat als belangen maar groot genoeg zijn ieder vertrouwenssysteem zal falen.
