Beste Halbe,
Het is weer hommeles in onderwijsland en u als verantwoordelijk staatssecretaris kunt natuurlijk niet anders dan actie ondernemen om het tij te keren. U weet natuurlijk net zo goed als ik dat eb en vloed vanzelf gaan, maar het hindert electoraal niet om nu eens flink uit te pakken, dat begrijp ik best. Lekker met gierende banden tegen de vermeende verloedering optrekken om ons onderwijs te redden. Vol gas, 130 per uur met de blik op de einder. Maar misschien zou het toch goed zijn even te kijken of dat overstekende wijffie de overkant al wel heeft bereikt. Of in te schatten of dat stoplicht even verderop ook wel op groen zal springen. Wild optrekken heeft anders maar bar weinig nut en is nog gevaarlijk ook.
Natuurlijk heb je gelijk Halbe; het gaat niet best met de hbo’s in Nederland. Wildgroei aan opleidingen (pdf pagina 3), belabberde accreditatie, handel in diploma’s, gesjoemel met afstudeertrajecten (pdf), ondermaatse scripties, zeldzame zelfverrijking bij besturen terwijl op het onderwijzend personeel wordt bezuinigd etc. etc. Wij hoeven u niet te vertellen dat dit geen incidenten zijn, maar de uitwendige blaren van die kleffe schimmel die sinds jaar en dag welig tiert achter de poorten van het hbo.
De roep om actie is groot en het is dan ook niet verwonderlijk dat u het gaspedaal tot de plank inragt. Meer controle! Een centraal examen! Begrijpelijk, maar daarom niet minder stupide. Het probleem zit namelijk niet bij het gegeven onderwijs of de kwaliteit van de docenten, die met deze motie van wantrouwen nog meer de schuld voor alle ellende in de schoenen geschoven dreigen te krijgen. Het probleem zit niet in het niveau van de stof. Centraal het niveau van het Engels toetsen is geen oplossing, die gedachte is misleidend en infantiel.
Nee, het probleem schuilt in de financiering van het onderwijs en in directe samenhang hiermee de marktwerking, de heilige graal van de neoliberale stroming die sinds de jaren ’80 door heel politiek Den Haag lijkt te worden nagejaagd. Wie Monty Python kent, weet hoe serieus we dat zouden moeten nemen.
U weet vast wel dat onze universiteiten en hbo’s worden gefinancierd op basis van het aantal studenten dat zich bij een instelling inschrijft én het aantal diploma’s dat jaarlijks wordt uitgedeeld. Misschien is het goed aan te stippen wat dit eigenlijk precies betekent. Namelijk, dat het loont voor onderwijsinstellingen om zoveel mogelijk studenten binnen te halen én zoveel mogelijk van die studenten in zo kort mogelijke tijd weer uit te kotsen, met papiertje.
U begrijpt dat een dergelijk systeem aanleiding geeft tot het binnenhalen van allerlei types waarvan eigenlijk wel duidelijk is dat zij het niveau van de opleiding niet aankunnen, om die vervolgens met veel poets- en kruiwerk tóch naar de eindstreep te krijgen. Daar ziet u, in een notedop, het hele probleem.
U kunt zich wellicht ook voorstellen dat, wanneer u beseft dat de poule van studenten waaruit al die instellingen kunnen putten demografisch bepaald is, concurrentie tussen instellingen ontstaat voor het binnenharken van zoveel mogelijk studenten. Immers, niet het opleidingsniveau wordt door u beloond, maar het aantal scholieren dat voor de instelling kiest.
Wij hoeven u als marketeer natuurlijk niet uit te leggen dat mooi-weer-spelen schering en inslag is bij de voorlichting van nietsvermoedende havisten op zoek naar een leuke vervolgopleiding. Hoe kekker de opleidingsnaam, hoe flashier de voorgestelde stages en arbeidsmarktperspectieven, hoe beter het lijkt en hoe meer scholieren in de val trappen.
Tellen we hierbij op de schaalvergroting en het plaatje is compleet. Hoe groter de instelling, hoe meer studenten en hoe minder overhead. Win-win! Bovendien zijn zulke miljoenenondernemingen een leuk speeltje voor uitgerangeerde bestuurders die nog wel ergens een paar jaar willen aanklooien. En voor alle zekerheid besteden we de accreditatie uit aan de markt. Dan kunnen die mooi voor een paar ton handjeklap doen met de instellingen om al die hippe nieuwe richtingen goedgekeurd te krijgen. Mooi man, marktwerking!
Halbe, misschien zou u uzelf niet enkel kunnen richten op averechts symptoombestrijding, maar is het een idee ook eens naar de bron van alle problemen in het hoger onderwijs te kijken? De wildgroei aan opleidingen, de zakkenvullende bestuurders, de megalomane ideeën van onderwijsinstellingen (InHolland in Dubai, wtf?), het dalende niveau van studenten, etc. etc. zijn namelijk geen problemen die zijn veroorzaakt door de hbo’s zelf. Zij worden veroorzaakt door een intens verwrongen wijze van financieren, die maar één doel lijkt te hebben: het onderwijs vervlakken.
Vriendelijks,
Erik Jacobs
Erik Jacobs is promovendus en docent geschiedenis aan de universiteit van Amsterdam en preekt graag voor eigen parochie
