Het is anno 2018 geen gemakkelijke opgave een held te zijn, zelfs niet voor een dag, of een uur. Er is altijd wel een brulaap op de social media of een stemmetje in je hoofd die dat wat jij heldhaftig aan jezelf vindt, of wil laten lijken, tot onder de enkels afzaagt. Misschien is het grootste ‘succesverhaal’ van de Europese Unie wel dat er politici in Brussel komen bovendrijven die in werkelijk niets meer enig verband suggereren met wat we ooit een ‘held’ of ‘heldin’ noemden. De baasjes en bazinnetjes in Brussel zijn een soort onzichtbare moeders, ze laten dingen ‘op rolletjes verlopen’, maar niemand ziet ze, onthoudt ze of houdt van ze. Waarbij onzichtbare moeders nog respect afdwingen door hun werklust en hun opofferingsgezindheid, terwijl EU-ambtenaren en -onderdanen, tussen het vergaderen door, vooral in luxe baden en hun aanwezigheidspremie opstrijken. Het lijkt me dat je alleen begrip en/of sympathie voor de EU kunt opbrengen als je elke aanspraak op heldendom, voor jezelf, je streek, je land, laat varen. En op een voor mij onnavolgbare wijze hunkert naar de totale dominantie van regels, opgesteld door anonieme bureaucraten achter inwisselbare bureaus.
Zelf haak ik nog altijd naar heldendom, tenminste, een heel klein beetje. Mij heeft de ‘staat van verlichting’ nog niet bereikt, die heldendom inlevert bij het eerste het beste loket dat daar om vraagt. En zelfs al weet ik tot in mijn diepste vezels dat ik in de verste verte geen held ben, dan nóg hecht ik aan het besef dat ik daarin gefaald heb en aan de hoop ooit nog iets heldhaftigs uit mijn hoge hoed te toveren. Misschien is de ware revolutie dat er nog wel heldendom bestaat, meer dan ooit zelfs, wie zal het zeggen, maar dat we tegenwoordig een heel ander soort heldendom zijn gaan omarmen, eentje op de vierkante centimeter, niet veel verder reikend dan onze eigen omtrek. Het heldendom is geïndividualiseerd. We willen dolgraag onszelf feliciteren. ‘Hoera, dat ik tien kilo ben afgevallen!’. ‘Hoera, dat ik in vier weken Spaans heb geleerd!’. ‘Hoera, dat ik die petitie heb getekend!’. ‘Hoera, dat ik een antiracist ben!’ Kortom, lang leve ons kleine, fijne heldendom, liefst bevestigd door een vertrouwde kring van Facebook-duimpjes.
De individualisering annex digitalisering van het heldendom zou wonderwel verklaren waarom ideologieën en traditionele partijen zo in het slop zitten. We zijn allemaal onze eigen ideologie geworden, een wisselende ideologie. Want wie in vier weken Spaans heeft geleerd, gaat – volgens de huidige mores – niet tevreden achterover leunen, maar op zoek naar een ‘nieuwe uitdaging’, een nieuw project (voor je het weet voldoe je niet meer ‘aan de eisen van de markt’). Veronderstelt het ouderwetse heldendom nog een soort persoonlijkheid, een aantal onvervreemdbare (nastrevenswaardige dan wel woede opwekkende) eigenschappen waar anderen zich aan kunnen spiegelen, het nieuwe heldendom is net zo wispelturig als de beurskoersen. Meebewegen, is de heilige graal van nu. Een béétje beroemdheid laat zich tegenwoordig adviseren welke kleding, welke taal, welke grimas in welke situatie ‘het meest effectief’ is. Werkelijk iemand zijn? En ergens voor staan? O God, nee, jij wilt zeker een Held zijn? Help! Een standbeeld krijgen na je dood? (Een standbeeld, dat is vloeken in deze tijden van door slachtofferschap gedreven beeldenstormen. Ik minder dan jij? Hoe kom je erbij?)
Je hoeft geen helderziende te zijn om te begrijpen aan welke kant Trump, in termen van heldendom, staat. Alhoewel hij voor driekwart (of meer) van de Nederlanders een samengebalde klont van afschuwelijke eigenschappen is en de media alhier dagelijks gevuld worden met de langspeelplaat van het onvervalste dedain, slaat die afschuw in zekere zin de spijker op zijn kop: de kans dat Trump ‘iemand anders’ wordt, in Nederlandse ogen een beter iemand, minder afschuwelijk, is nagenoeg nul. Trump is Trump. Eigenwijs en narcistisch tot op het bot. Ongevoelig voor het leger van influisteraars, of dermate bezig met zichzelf, dat elk advies gedoemd is binnen de kortste te verdwijnen in de draaikolk van zijn onrustige ziel. Zoals het een echte held betaamt, ketsen signalen uit de ‘normale wereld’ op hem af. De traditionele held behoort tot een aparte categorie. En wat je ook verder van Trump vindt: wanneer je het ondanks een wereldwijd uitgezonden en tot in den treuren herhaald ‘Grab them by the pussy’ tot het machtigste ambt ter wereld schopt, behoor je, hoe dan ook, tot de buitencategorie en ben je een echte Held.
Een goede of een slechte? In ieder geval een ouderwetse, met een hoofdletter ‘H’.
