De middenpartijen zitten al een tijdje in de verdrukking. PvdA en CDA zijn al jaren structureel aan het dalen en ook de VVD, hoewel momenteel de grootste, is met 31 zetels al eigenlijk niet omvangrijk genoeg meer om zich een grote middenpartij te mogen noemen. Op de vleugels lijkt het voorlopig goed toeven. SP en PVV hoeven amper meer te zoeken naar felle aanvallen op ‘het systeem’, want ‘het systeem’ is nog nooit zo hard bezig geweest zichzelf aan te vallen en week na week belachelijker te maken. Het duo Bosma/Wilders wordt zowat ‘slapend rijk’ door zeer selectief (en effectief) op te treden in de media (met een heldere boodschap), terwijl de academici (waaruit de middenpartijen nog altijd zo driftig recruteren), vaak gedreven door stuitende ijdelheid (Jack de Vries, Felix Rottenberg, Arnoud Boot, Sylvester Eijffinger, om een paar eeuwig rechtop staande lullen te noemen), hun zeer gestudeerde kakafonie van tegengestelde meningen en analyses de ether in slingeren, waar vrijwel niemand – om maar eens een heel lelijke uitdrukking te gebruiken – ‘chocola van kan maken’. Ook ikzelf niet.
Wantrouw de complexiteit
Nu is het in regenteske kringen – die van de middenpartijen, dus – bon ton om, ultimo, dan maar terug te vallen op de gedachte dat zaken ‘complex’ zijn, en dat we in een ‘ingewikkelde wereld’ leven waar je eenvoudige antwoorden moet wantrouwen. Maar waar het begrip ‘complexiteit’ lange tijd kon rekenen op een zekere sympathie en een geur van intellectuele uitdaging (“Grrrr! Ik ga mijn tanden zetten in dat complexe vraagstuk!”), heeft het sinds de kredietcrisis en de eurocrisis – terecht – fikse deuken opgelopen: complexe hypotheekproducten, complexe liberaliseringen, complexe financieringsmodellen, complexe fusies en complexe reorganisatietrajecten hebben een kaste aan de macht gebracht, die complexiteit niet langer als negatief en inefficiënt nevenverschijnsel beschouwt, maar als vruchtbare bron van sjoemelarij en volksverlakkerij. Kijk alleen al naar de dossiers Zorg en Onderwijs en je weet dat er de afgelopen decennia dermate complexe doolhoven gebouwd zijn, die duimen draaiende managers, al of niet opzettelijk, in de gelegenheid hebben gesteld jarenlang ongezien uit potjes en budgetten te graaien. Als volbloed academicus ben ik inmiddels zover dat ik de complexe verhalen meer ben gaan wantrouwen dan de eenvoudige.
Het omgekeerde van cynisme
Hoewel ik begrip heb voor hun verdedigingslinie, erger ik mij wat de houding van de middenpartijen betreft het meest aan dat zij de vleugels van ‘gemakzucht’, ‘cynisme’ en ‘misplaatste nostalgie’ betichten. Terwijl ik de roep om schaalverkleining, vereenvoudiging, transparantie en eerlijkheid juist als het tegendeel van die begrippen ervaar, namelijk als ‘moedig’, ‘hoopvol’ en ‘hypermodern’. De vleugels willen een samenhangend beeld of ideaal blijven schetsen en wensen zich niet te laten vermorzelen in een brei van opportunistische Realpolitik. Dat verzet, die volgehouden hang naar samenhang, naar een overkoepelend verhaal, is het omgekeerde van cynisme. Het is de diep gevoelde drang om vanuit een visie of analyse tot beleidsregels te komen, en niet andersom. Een drang die meer dan ooit door het kiezersvolk herkend wordt, een volk dat er naar snakt iets te kunnen navertellen of begrijpen van wat de (veelal academisch gevormde en in rapportentaal sprekende) politici hen anno 2011 voorschotelen. Iets dat nu door de middenpartijen, zeg maar de gevestigde politici, welhaast onmogelijk wordt gemaakt.
Zolang de middenpartijen niet terug durven te keren naar of niet scherp genoeg durven te kiezen voor waarden en verhalen die elke kiezer kan begrijpen en, dus, naar een taal voor iedereen (een taal die hun politici uiteindelijk ook afrekenbaar maakt), zullen de vleugels aan electorale kracht blijven winnen. Niet vanwege het cynisme onder brede lagen van de bevolking, maar vanwege hun afkeer van datzelfde cynisme!
Hans van Willigenburg is ervan overtuigd dat samenhang het kernproduct van de journalistiek is. En dat goede journalistiek politici, professionals en instituties van nature dwingt zich in heldere verhalen te uiten of verantwoorden.
Foto CC: Risastla
