Wie zoals ondergetekende het voorrecht heeft gehad om een paar jaar in Zwitserland te wonen en te werken zal, mits hij ook nog verstandig is, de zegeningen van de directe democratie hebben leren waarderen.
Een mooi bewijs van de effectiviteit van het instrument van het referendum werd jongstleden zondag weer eens geleverd: met 68% stemmen vóór werd een referendum aangenomen, de zogeheten Abzockerinitiative (vertaald: het graaiersinitiatief). Dit legt het toekennen van excessieve bonussen en andere disproportionele vergoedingen aan topmanagers aan banden. Wie het referendum wil afdoen als een populistisch wangedrocht dat tot overhaaste en onbezonnen besluitvorming leidt, bekommert zich weinig om de feiten.
Aan het initiatief ging een geschiedenis en een maatschappelijke discussie van zo’n twaalf jaar vooraf. Het werd genomen door een ondernemer cum politicus die zijn toeleveringsbedrijf bijna kapot zag gaan door het jarenlange mismanagement bij zijn grote afnemer Swissair. Het bedrijf werd in oktober 2011 door de nasleep van 9/11 definitief het faillissement ingejaagd.
De gevestigde politiek zag weinig in een beperking van de verdiencapaciteit van topmanagers. Het volk zag het ietsje anders en heeft nu zijn wil opgelegd aan de politici. Zoals het hoor, in een democratie.
In de Europese Unie, het wonder van beschaving, democratie en welvaart dat zich sinds vorig jaar zelfs laureaat van de Nobelprijs van de Vrede mag noemen, heeft men ietsje meer moeite met het respecteren van de volkswil. Toen het Ierse stemvolk ooit eens een aanpassing van de verdragen verwierp, werd het referendum net zo lang herhaald totdat het door de beroepspolitici gewenste resultaat was bereikt.
Toen Frankrijk en Nederland in 2005 korte metten maakten met de onder voorzitterschap van oud-president Valérie Giscard d’Estaing ontworpen grondwet voor de EU, werd dat vuiltje weggewerkt door de belangrijkste elementen op te nemen in een verdrag waarover het volk maar niet meer werd geraadpleegd. Dat was wel zo gemakkelijk, zo zonder die lastige burgers.
Het recente passeren van de grens van 40.000 handtekeningen, verzameld door het EU-Burgerforum, verplicht de Tweede Kamer tot niet meer dan het voeren van een debat over de vraag of er al dan niet een referendum moet komen. En zo niet, dan zijn er nog eens 300.000 handtekeningen nodig om de regering te dwingen tot het houden van een referendum. Ook dat referendum zal slechts adviserende werking hebben.
Van D66 was reeds bekend, dat het slechts voorstander was van volksraadplegingen totdat ze er bij die partij achter kwamen dat het volk doorgaans een heel andere kant op wil dan de links-liberalen. Ook dit referendum zal, als het er al komt, weinig soelaas bieden voor de eurosceptici. Maar het zal wel genadeloos blootleggen welke partijen de volkswil nog meer schuwen zoals de duivel het wijwater.
