Het mooiste monument van onze democratie ligt verborgen in de Tweede Kamer, in de prachtige Handelingenkamer, waar alles wordt verzameld wat sinds 1815 in ons parlement werd gezegd. Dit monument bestaat uit niet meer dan een gat, een lege plank, waar de Handelingen hadden moeten staan van de periode 1940-1945. Na het begin van de oorlog in mei 1940 heeft de Tweede Kamer de vergadering gesloten. In september 1945 zijn de overlevenden het parlementaire debat weer begonnen. Het gat in de Handelingen zijn de woorden die niet werden gesproken. Niemand die ik het vroeg wist wanneer dit gat is ontstaan, of wie het heeft gemaakt.
Op vrijdag 10 mei 1940, de dag van de Duitse inval, kwam de Tweede Kamer om 13.00 uur bijeen voor een bijzondere zitting. Slechts 38 van de honderd Kamerleden konden daarbij aanwezig zijn. De Voorzitter hield een toespraak:
“Wij staan voor de afschuwelijke werkelijkheid van den oorlog … Wij, vertegenwoordigers van het volk, protesteeren uit het diepst van ons hart en met de meeste felheid tegen de gruweldaad aan ons land en zijne inwoners bedreven … In verband met de omstandigheden worden de werkzaamheden van de Kamer alle voor onbepaalden tijd geschorst. De bijeenkomst wordt gesloten. De Kamer gaat tot nadere bijeenroeping uiteen.”
Het gat in de handelingen
Dit zijn de laatste woorden in het laatste deel van de Handelingen op de plank boven het gat. In het volgende deel wordt het debat ruim vijf jaar later weer opgepakt. Op 25 september 1945 kan Voorzitter Josef van Schaik eindelijk een nieuw parlementair jaar openen, waar opnieuw niet alle Tweede Kamerleden aanwezig konden zijn, omdat niet iedereen de oorlog had overleefd:
“Na de lange bange jaren van scheiding verheugt het mij, de vertegenwoordiging van het Nederlandsche volk weder te hebben kunnen bijeenroepen … Vele leden zijn ons sinsdien ontvallen, waarvan verscheidene door den dood.”
De Handelingenkamer is prachtige kitsch. In 1883 kwam het giet- en smeedijzeren interieur over uit Engeland, met Chinese motieven, drakenkoppen en een prachtige wenteltrap. Een glazen koepel met drakenschilden zorgde ervoor dat het grootste deel van het jaar voldoende licht binnenviel om te werken. Wanneer iemand heeft besloten om een plankje voor de jaren 1940-1945 open te houden heb ik niet kunnen achterhalen – evenmin wie dit was. Het gat in de Handelingen lijkt een spontaan monument. Een symbool dat iemand in stilte liet ontstaan.
