Het kapitalisme is meer dan een economisch idee. Het is een ideologie, een religie zonder bijbel. Voor sommige Republikeinse politici in Amerika is het zelfs het antwoord op elke vraag. Zoals elke bij elke ideologie zit de werkelijkheid nog weleens in de weg. Het systeem dat iedereen gelijk moest maken, het socialisme, rekende buiten de menselijke eigenschap dat mensen helemaal niet gelijk, maar beter en meer willen zijn dan een ander en werkte daardoor corruptie en onderdrukking in de hand. Het mislukken van de socialistische heilstaat wordt dan ook tot op heden triomfantelijk aangehaald wanneer de baten van het kapitalisme in twijfel worden getrokken. Toch kampt ook het kapitalisme en het daarmee samen hangende ideaal van de vrije markt met een grillige en onwillige werkelijkheid die niet aansluit bij wat in theorie zo mooi klinkt.
De Verenigde Staten zijn een goed voorbeeld van een land waar velen het kapitalisme als gospel prediken, maar waar men nu eindelijk wordt afgerekend op het verkopen van luchtkastelen. The American Dream, waar iedereen met niets kan beginnen en als multimiljonair kan eindigen, is namelijk een flagrante leugen. Natuurlijk is het mogelijk een goede boterham te verdienen door slim te zijn en hard te werken, maar echt superstinkendrijk wordt je pas over de ruggen van anderen. Door je producten te laten maken door moderne horigen in Aziatische sweatshops en zelfmoordfabrieken bijvoorbeeld, door een monopoliepositie te verwerven, of door je klanten voor te liegen en te gokken met geleend geld. Bovendien zijn veruit de meeste rijken der aarde niet met niks begonnen. Zij hadden al een gigantische financiële voorsprong op hun tijdsgenoten voor ze hun eerste geld maakten.
Concurrentievervalsing
Een echte kapitalistische staat heeft nooit bestaan, dus het vrije markt ideaal werd omgebogen tot een fluïde begrip met een egoïstisch gunstige interpretatie per handelsnatie, met als resultaat dat de wereldmarkt aan alle kanten vervuild is met concurrentievervalsende protectionistische maatregelen. Een probleem wat niet op te lossen valt met laissez-faire politiek, omdat bedrijven vaak tegenstrijdige belangen hebben ten opzichte van landen en daardoor zichzelf niet kunnen reguleren. Wat duidelijk is aangetoond door de huidige globale financiële crisis, die veroorzaakt werd door financiële instellingen die semi-legaal konden gokken met geleend of fictief geld en die daar in iets aangepaste vorm nog steeds mee doorgaan op kosten van belastingbetalers wereldwijd.
Hoe moet het dan wel? Zo als vaak, zal de waarheid ergens in het midden te vinden zijn. Vladimir Lenin startte in 1921 al in de Sovjet-Unie met zijn ‘New Economic Policy’, waarbij kleinere bedrijven werd toegestaan om winst te maken en zou daarmee succes geoogst hebben, ware het niet dat Joseph Stalin enkele jaren later zijn vooruitziende blik torpedeerde met een gecentraliseerde planeconomie. Het partijbestuur van China, toch niet de meest vrije geesten die het Rode Boekje ooit lazen, oogst momenteel groot succes met haar voorzichtig liberaliserende communistische economie. Zoiets bestaat al voor het kapitalisme in de vorm van de sociale democratie, maar er valt nog een hoop te verbeteren. Zoals een gezonder evenwicht tussen het stimuleren en reguleren van bedrijfsresultaat.
Betuttelen
Het kapitalisme wat wij kennen is er een dat we nauwelijks in de hand hebben. Overheden straffen en betuttelen ondernemers die zonder hulp gezonde winsten boeken, terwijl ze zich compleet in de luren laten leggen door financiële instellingen die slechte keuzes maken en de verantwoordelijkheid daarvoor afwentelen op de staat. Het antwoord voor deze problematiek moet toch echt van de staat komen. De code-Tabaksblat ligt allang vergeeld in een hoek.
Joyce Brekelmans is gek op geld verdienen en belooft als ze later captain of industry is niet in Mr. Burns te veranderen.
