Als kosmopolitisch individu beweeg ik me net zo makkelijk in Los Angeles, Wenen of Maastricht. Mijn dochters weten overal feilloos de H & M te vinden en als ik de lokale koffie niet vertrouw is een Starbucks snel gevonden. Als hoogopgeleide vrouw ben ik een wereldburger en “lokaal” staat voor een landfair met ambachtelijk brood en vergeten oergroenten. Mijn opleiding en inkomen hebben de grenzen letterlijk doen vervagen, waardoor ik een vreemdeling ben geworden in mijn oneindige wereld.
Auteur en filosoof Sid Lukkassen schrijft in zijn boek Avondland en Identiteit over de kosmopolieten het volgende: “zij leven in de illusie dat alle mensen diep van binnen broeders zijn, wat uitmondt in de veronderstelling dat de wereld een vlak speelveld is – de markt – en dat morele en spirituele geschillen tussen beschavingen hooguit zorgen voor wat kleine accenten in smaak en kleur. Hoe kan het ook anders als je het ene moment in Kopenhagen zit en het volgende in Rome of New York? Omdat ze zich gemakkelijk verplaatsen en ook altijd weer weg kunnen, groeien kosmopolieten op met een visie op de wereld die in essentie toeristisch is”.
De vraag is of ons DNA ‘ontworpen’ is voor een kosmopolitisch en in de grond hyper-individualistisch bestaan, of dat we ten diepste roedeldieren zijn en blijven en functioneren bij de gratie van een minimale onderlinge verbindingsgraad. Oftewel een samenlevingsvorm waarin je onderdeel bent van een herkenbare groep met een beperkte omvang.
De oorspronkelijke maatschappelijke en morele verbanden raakten ooit ontwricht toen de industrialisatie mensen van het platteland naar de stad lokte voor nieuwe arbeid. De basis voor onze huidige welvaart- en verzorgingstaat werd gelegd en het kan geen toeval zijn dat onze breinen sindsdien toenemend zijn geïnfecteerd door het maakbaarheidsdenken, inclusief een utopisch mens- en wereldbeeld van een sprookjesachtigheid, waar de gebroeders Grimm hun vingers bij zouden aflikken.
De menselijke maat hebben we al lang overstegen; internet, goedkope vliegtickets en massa-immigratie laten ons de natiestaat vergeten en de spruitjeslucht van de Avonden is inmiddels pure nostalgie.
De verkiezingen van maart 2017 zullen hoogstwaarschijnlijk als belangrijk thema ‘De maatschappelijke Kloof’ hebben. Bestaat deze kloof nou wel of niet of is het misschien een machtsmiddel om te polariseren en populisme onder intellectueel minder bedeelden aan te wakkeren?
Syp Wynia beargumenteert in een artikel in Elsevier dat er weldegelijk een reële kloof is ontstaan tussen beter gesitueerden en de onderkant van de samenleving, die de gevolgen van politieke keuzes, zoals massa-immigratie, moeten opvangen. De gewone man ervaart toenemend een negatieve impact op zijn dagelijkse leven door de opgelegde elitaire mantra’s zoals diversiteit, duurzaamheid en globalisering. Of het nu gaat over inkomen, leefomgeving, zorg en onderwijs, de elite kan op gratuite wijze haar idealen uitleven en merkt zelf (nog) niets van de gevolgen. (Elsevier, 27 september 2016).
Ik kan me goed verplaatsen in de frustratie van een Rotterdamse taxichauffeur als hij mij schetst dat voor hem onbekende asielzoekers een pinpas krijgen terwijl zijn ouders in het verpleeghuis door geldgebrek dagelijks verwaarloosd worden. Dat heeft niets met populisme of polarisering te maken, maar met invoelbaar menselijk leed. Of neem de buurtbewoners in willekeurige plaatsen in Nederland die zich niet meer veilig voelen doordat raddraaiers onvoldoende worden aangepakt terwijl de verantwoordelijke burgemeesters onzichtbaar blijven of gebakken lucht verkopen.
Ik denk dat er inderdaad een enorme kloof is ontstaan en dat we voor een vredige toekomst afhankelijk zijn van de tot op heden zeer matig ontwikkelde realiteitszin van onze kosmopolitische elite. Onvrede afdoen als irrationeel, eng en simplistisch is uitermate dom en arrogant.
In de dierenwereld zoeken wolven elkaar op, zeker als het gevaarlijk wordt, om te kunnen overleven. Dat een grote groep mensen behoefte heeft aan een eigen roedel met duidelijk omschreven grenzen, normen en waarden is een natuurlijke reactie die we simpelweg niet mogen ontkennen omdat het misschien strijdig is met ons kosmopolitisch wereldbeeld. Want toerist zijn doe je maar in je vrije tijd.
