Mensen hebben natuurlijk van nature enge trekjes maar het lijkt er verdomd veel op dat juist alle narigheid die wij in ons hebben de laatste dertig jaar gecultiveerd wordt, terwijl goede menselijke eigenschappen op een laag pitje worden gezet. Het egoïsme kreeg vaste voet tijdens de crisis in de jaren zeventig. In Amerika gingen de rijken steeds meer gebruik van hun macht maken met als doel minder belasting te hoeven betalen.
Economen als Friedman, die de vrije markt als de heilige koe zagen, vervingen de gematigde Keynesianen die, ondanks hun successen in het bestrijden van de crisis in de jaren dertig, afgedaan werden als socialisten. Friedman zag de markt als een zichzelf regulerend mechanisme waarin geen plaats was voor een regelgevende overheid. Sinds Ronald Reagan in de USA en Maggie Thatcher in de UK aan de macht kwamen, wordt er alleen nog naar Friedman en zijn aanhangers geluisterd, ondanks hun desastreuze ingrepen in de economieën van Zuid-Amerika. Dat werelddeel is in de jaren zeventig, na de val van ‘linkse’ regimes als dat van Allende in Chili, een proeftuin geweest voor het Wild West-kapitalisme met als gevolg dat een kleine elite alle geld en macht naar zich toe trok en het grootste deel van de bevolking bijna crepeerde. Lees de shockdoctrine van Naomi Klein als je hier meer over wilt weten. Zuid-Amerika heeft zich uiteindelijk weten te ontworstelen aan de greep van het superkapitalisme en zie het resultaat; het gaat er overduidelijk een stuk beter met de economie nu door nieuwe, gekozen, en op een paar uitzonderingen na gematigd linkse regimes de welvaart eerlijker weten te verdelen. Pas als iedereen profiteert van groei komt de markt tot leven.
Wild West-kapitalisme
Nadat de Koude Oorlog op een einde liep, kreeg het Wild West-kapitalisme in Europa en de USA helemaal vrij baan. De gevolgen zijn overal zichtbaar. Nivellering van inkomens heeft afgedaan en de rijkste 6% van de mensheid verdient nu bedragen die een normaal mens nooit van zijn levensdagen kan opmaken. Het egoïsme heeft intussen ruim baan gekregen en is ook tot de lagere regionen van de maatschappelijke ladder doorgedrongen. Begrippen als solidariteit en tolerantie worden als ouderwets en onwerkbaar afgedaan. Het lijkt in deze maatschappij steeds meer ikke, ikke en de rest kan stikken te worden. Het gevolg daarvan is wél dat goede menselijke eigenschappen als onderlinge solidariteit steeds meer naar de achtergrond gedrongen worden.
Eigen verantwoordelijkheid wordt als wondermiddel gezien om mensen te bewegen wat aan de eigen situatie te doen, maar in de praktijk is het toch wat moeilijk om jezelf aan je eigen haar omhoog te trekken. Mensen die veel te verliezen hebben en het gevoel hebben steeds dichterbij de afgrond te staan worden geregeerd door de angst en angst slaat gemakkelijk om naar haat. Schuldigen worden (te) gemakkelijk gevonden tussen de mensen waarmee men zijn buurt moet delen terwijl de echte schuldigen zich veilig achter de muren van gated communities terugtrekken.
De vaderlandse volksaard
Brengt ons – bijna vanzelfsprekend inmiddels – op de moslims. Dat zij door links hierheen gehaald zijn, is pertinent onwaar. Gastarbeiders werden hierheen gehaald door de groot-industriëlen die de oververhitte economie blijvend willen (en moeten) laten groeien. ‘Links’ kan er wel van worden beticht dat de regionen waar de gastarbeiders vandaan werden gehaald niet erg gelukkig werden gekozen. In Frankrijk hebben Marokkanen een goede naam. Dat komt omdat vooral wat hoger opgeleide Marokkanen, die van oudsher al op school Frans geleerd hebben, naar Frankrijk vertrokken. Wij haalden onze gastarbeiders uit het Rifgebergte; een achtergebleven gebied. Hetzelfde gebeurde met Turken en Koerden uit het oosten van Turkije. Dit alles met de beste intenties, maar het veroorzaakte wel grote aanpassingsproblemen.
De Nederlandse volksaard is daarbij ook een stuk minder tolerant dan de meeste bewoners van dit land willen toegeven. Je kunt en mag alles doen zolang wij er niet naar hoeven te kijken, te luisteren of te ruiken. Van weersomstuit trokken de nieuwe Nederlanders zich terug in hun eigen kring, iets wat misschien ook in ‘hun’ aard zit, maar bij Hollanders in den vreemde ook niet meer dan normaal is; die richten zich net zoals wij ook gemakkelijker op de eigen familie en geloofsgenoten.
Overschreeuwen
Polarisering werd de trend, hier in Nederland na de moorden op Fortuyn en Van Gogh en wereldwijd na 9/11. Polarisering is één ding, maar argumentering vervangen door het overschreeuwen van je politieke tegenstanders is een regelrechte nazi-tactiek. Als ik Wilders verbaal hoor rondhakken, doet dat me soms denken aan rechtszaken die in het Derde Rijk tegen tegenstanders van het regime gevoerd werden; het is de toon en de manier waarop iedereen die probeert het verhaal van Wilders te nuanceren weggezet wordt als een idioot of een landverrader. En ik hoor trouwens ook weinig verschil in de toon van Wilders en c.s. en de toon van hardliners uit de moslimwereld. Net zo onverdraagzaam: “Ik heb gelijk en zo niet dan toch! Zo langzamerhand gaan we met zijn allen wel een hellend vlak op.
Je merkt overal dat relaxte omgangsvormen en galanterie uit de mode zijn. De verruwing slaat overal toe. Op straat, waar je dagelijks bijna van je sokken wordt gereden door assholes die vinden dat de maximum snelheid voor hen niet geldt, dat ze voorrang mogen nemen, dat stoplichten niet voor hen bedoeld zijn en als je commentaar durft te leveren je op je plek zetten door een grote bek en/of (dreiging met) geweld. Je merkt het aan kunstwerken die daags na onthullen onttakeld worden door buurtjongeren die de boodschap die een kunstwerk uitdraagt niet op waarde weten te schatten. Je merkt het aan witteboordencriminelen die misbruik maken van regelingen als het PGB en andere subsidies. Je ziet het aan de graaiers bij banken en nutsbedrijven. Kapitalisten uit vroegere tijden zouden zulke daden waarschijnlijk gewoonweg ‘niet chique’ hebben gevonden. Destijds waren dieven en opportunisten minder geaccepteerd dan tegenwoordig. Je wordt tegenwoordig al snel als ‘een slimme jongen’ gekwalificeerd in plaats van als misdadiger.
Het tijdperk van de Hork
Het tijdperk van de Hork is in alle hevigheid losgebarsten. En het voldoet blijkbaar niet meer om mensen die ‘anders’dan jij zijn, denken of geloven af te katten en te kleineren. Nu begint de opvatting te heersen dat die anderen maar gewoon afgemaakt moeten worden. Ik geloof stellig dat het toegenomen egoïsme oorzaak is van het toenemende geweld en intolerantie in de samenleving en dat dit effect nog versterkt wordt door de toenemende polarisering.
De stem van de rede wordt steeds zachter, haat neemt hand over hand toe. En dat gaat door totdat iedereen met een schok wakker wordt en opeens beseft waar we nu mee bezig zijn, of totdat de chaos toeslaat en we hier Joegoslavische toestanden krijgen waarin hele bevolkingsgroepen elkaar gaan deporteren of naar het leven gaan staan. Wat dat betreft heeft die Breivik hopelijk wel iets losgemaakt, al bereikt hij precies het tegenovergestelde wat hij voor ogen had. Wake up and smell the coffee.
