Het jaar 2011 zou om vele dingen herinnerd worden. Het was het jaar van revoluties en rellen. Van natuurgeweld en een steeds nijpendere mondiale crisis. Van Arabische lente tot Westerse winter. 2011 was ook het jaar van kindermisbruik. Van Pedofielenvereniging Martijn met zijn illegale kinderporno en het massamisbruik van peuters in het Harlekijntje, tot het een na het andere wanschandaal in de Rooms Katholieke Kerk… Het ontlokt bij mij de volgende wrange grap: Wat is het verschil tussen een pedofiel en een priester? De eerste komt er openlijk voor uit, de tweede probeert het met een smoezelige pij der liefde te bedekken. Of: de een verenigt zich op een website, de ander in een kerk…
Uit een recent onderzoek van het Cultureel Plan Bureau bleek dat de Nederlandse burger van alle formele instanties en instituties in de kerk het minst vertrouwen heeft. Zelfs de Nederlandse politiek vertrouwt ze nog meer. 2011 zou dan ook weleens heel goed het jaar kunnen zijn dat de kerk, en dan met name de katholieke kerk, voor goed uit Noordwest-Europa verdwijnt. Ze lijkt haar laatste kans te hebben verspild om een adequaat antwoord op de spirituele, maatschappelijke, economische, financiële, sociale en milieucrisis te bieden. Dat is nou eens eeuwig zonde… want wie de Evangeliën leest weet dat juist het christendom (ontdaan van lege vormen en starre dogma’s) in zijn meest pure en integere vorm prachtige waarheden en indrukwekkende antwoorden te bieden heeft.
Meten met twee maten
Maar de Rooms Katholieke Kerk hanteert liever de dubbele moraal van geen condooms, maar wel toestaan dat honderden kinderen misbruikt worden – van braaf biechten bij de priester die zich ondertussen steunend bij de zacht gefluisterde zonden aftrekt – dan dat zij zich nu eens in dat ware Evangelie verdiept en haar instituut reinigt zoals Jezus eens het tempelplein onder handen nam – wisseltafels omgooiend en verkopers verjagend.
Afgelopen week was er weer tumult, deze keer over een recalcitrante priester. De 81-jarige Eindhovense pater Jan Peijnenburg is geschorst en wordt waarschijnlijk door het bisdom Den Bosch uit zijn ambt gezet vanwege het openlijk samenwonen met een vrouw. Peijnenburg woont al 46 jaar met haar samen en ook dat werd oogluikend door de kerk toegestaan, tot er een wisseling van de wacht plaatsvond en er een conservatieve golf door het bisdom waait. Nu heeft de pater het wel bont gemaakt. Samen met zijn vriendin heeft hij brochures vervaardigd om het celibaat aan de kaak te stellen. En dat mag niet in de Katholieke Kerk. Liever met beide ogen dicht en de vingers in de oren zwijgen, dan een open debat.
De mens Paulus
De Katholieke halsstarrigheid om op het celibaat te reflecteren blijft me verbazen. Het idee dat een misdienaar, monnik of non niet zou mogen trouwen en geen seksuele relaties zou mogen aangaan komt van onzer allergeliefde apostel Paulus – zelf verstookt vrijgezel – die in zijn eerste brief aan de jonge gemeente in Corinthiërs aangeeft dat het huwelijk geen zonde is, maar tegelijkertijd ook niet valt aan te raden omdat het afleidt van de ware bediening van Christus. Het is echter goed daarbij op te merken dat deze uitspraak uitsluitend hen betrof die nog ongetrouwd waren.
Letterlijk zegt Paulus hierover: “Voor de ongehuwden heb ik geen voorschrift van de Heer, dus ik geef mijn eigen mening, als iemand die door de barmhartigheid van de Heer betrouwbaar is”. Het is dus zíjn eigen mening. Paulus maakt even een uitstapje in Zijn door Gods Geest geleide tekst. Een gevaarlijke onderneming die Paulus niet geheel vreemd was… hij deed het ook in zijn uitspraken over de positie van vrouwen, of slaven. Ook van die punten waar de Katholieke Kerk het lange tijd zo moeilijk mee heeft gehad – en eigenlijk nog steeds heeft. Voor Paulus is het huwelijk een mysterie (Efeziërs 5: 32). Misschien had hij er beter aan gedaan zijn vingers er niet aan te branden, maar dat deed hij wel en nu zitten duizenden kinderen op de pijnlijke blaren. Religie is een gevaarlijk wapen wanneer het wordt ontdaan van de Geest van God.
Oosters pragmatisme
Het bijzondere is dat de oudste kerk op aarde, de Koptisch Orthodoxe Kerk in Egypte, die even conservatief, zo mogelijk nog vele malen conservatiever is dan de Rooms Katholieke Kerk een heel andere invulling aan Paulus voorschriften heeft gegeven. Ik weet nog goed dat ik een discussie had met een oom van mij. Toen ik hem vertelde dat Rooms Katholieke priesters niet mogen trouwen schoot hij in de lach en keek me stomverbaasd aan.
“Wat zeg je nu?”
“Ze mogen niet trouwen oom.”
“Maar hoe kan dat nou? Hoe kun je priester zijn als je niet getrouwd bent?”
Ik keek hem niet begrijpend aan.
“In onze kerk moeten priesters trouwen.”
Nu moest ik lachen. Ze moeten trouwen?” vroeg ik ongelovig.
“Ja, natuurlijk!” Oom Osama keek zelfverzekerd.
“Maar waarom?”
“Nou wat denk je? Hoe kan een man zich nu aan God weiden als hij ehhh…” M”n oom kijkt verlegen naar de grond.
“En hoe kan hij advies geven?” vervolgt hij snel. “Hoe kan hij zijn zonen en dochters nu helpen, bemiddelen in huwelijken, relatieproblemen oplossen, als hij niets van relaties weet!”
M”n oom is nu echt op dreef.
“Toen ik ging trouwen ben ik naar de priester gegaan en hij heeft me alles verteld. Zelfs mijn eigen vader kon me niet zulke wijze adviezen geven.”
“En kinderen?”
“Oh ja, zeker, kinderen moeten ook – als God ze geeft natuurlijk. De priester moet alles weten. Wat heb je nu aan een priester die niets weet van opvoeding!”
Zo simpel, dacht ik terwijl ik met verbazing naar m’n oom luisterde. Zo simpel kan het dus zijn.
In Egypte staan de meeste kloosters ter wereld. In die kloosters leven monniken en nonnen een kluizenaarsbestaan. Ze wijden hun leven aan gebed en zijn wel celibatair. Maar de priesters die in de kerken voorgaan zijn allemaal getrouwd. En er is nog een ander opvallend voorschrift in de Koptische kerk. Of je nu monnik wil worden of priester, je moet eerst een normale seculiere studie hebben afgerond. Je moet kennis hebben op een bepaald gebied (medicijnen, engineering, rechten) en midden in de maatschappij hebben gestaan voor je aan je heilige roeping begint.
En opnieuw kan het Westen iets van het Oosten leren. Misschien dat de overvloedige wierook het gezonde verstand benevelt. Geef mij maar heerlijk Koptisch pragmatisme. Huppa priesters, allemaal trouwen! Collectief tijdens de Kerstdagen. Dat wordt een hele feestelijke Kerst-mis…
Monique Samuel (1989) is een Egyptisch-Nederlandse politicoloog en auteur. Ze specialiseerde zich in de politieke en geschiedenis van het Midden-Oosten en studeert op dit moment International Relations & Diplomacy aan de Universiteit Leiden.
CC foto: Stefano Corso
