Het is een wonderlijke samenloop van omstandigheden: de aandacht in de Tweede Kamer voor het stijgend aantal zelfmoorden in Nederland en minister Edith Schippers van Volksgezondheid die, in dezelfde week, nieuwe hervormingen in de zorg verdedigt in een tot zelfmoord aanzettend betoog over ‘zorgpakketten’, die straks – gelooft u ‘t? – even precies als hoogwaardig gaan leveren waar de patiënt op zit te wachten. Zelden werd duidelijker dat ministers geen politici meer zijn die mensen vertegenwoordigen, maar slimme marketeers die een product in de markt zetten dat, jazeker, ‘beter, goedkoper en scherper geprijsd’ is dan alles wat we tot nu toe gekend hebben. Als je Rutte en Schippers over de nieuwe wijzigingen in ons zorgstelsel hoort praten, kun je het woord ‘zorg’ probleemloos vervangen door ‘ijsje’ of ‘wasmiddel’, zonder dat er enig verlies in geloofwaardigheid optreedt.
Ja, de juichkreten uit de kantoren van de zorgverzekeraars drongen bijna tot in de tv-studio’s door (‘Hup Edith! Hup Mark!’). De verzekeraars mogen voortaan immers naar hartenlust ‘zorgpakketten’ inkopen die – ahum – zo groot, op maat gesneden en voordelig zijn, dat geen patiënt, dokter, verpleegster of ziekenhuisdirecteur nog het lef zal hebben of de ruimte krijgt om aan die ‘pakketten’ te tornen. Tekenen bij het kruisje. Dat is hun lot. ‘Je wilt snel en goed geholpen worden. Zodat je je leven op zo kort mogelijke termijn weer kunt oppakken,’ timmerde Schippers, zelfverliefd, haar stalinistische plannen dicht. Alsof ze niet over de levens van reëel bestaande patiënten sprak, maar over grommende Porsches die niets liever doen dan vol gas het ziekenhuisterrein af sjezen en invoegen in de dagelijkse ratrace.
Even terug naar de 1854 zelfmoorden in 2013. Alvorens die één voor één een gezicht konden krijgen, besloot de Tweede Kamer in een vlaag van ijverige eensgezindheid (of beter: doodsangst) dat hier, och hemeltje, sprake was van een serieus maatschappelijk probleem. Na een draai aan het Rad van Fortuin werd vrijwel meteen een fooi van één miljoen ter beschikking gesteld voor onder meer ‘onderzoek’ naar ‘indicatoren’, zodat voortaan eerder kan worden vastgesteld wanneer iemand in een neerwaartse spiraal zit en mogelijk onderweg is de hand aan zichzelf te gaan slaan. Ben ik een zwartkijker? Of voel ik aan mijn water dat Schippers, en in haar kielzog zowat de hele politiek, voorsorteren op weer een nieuw ‘pakket’, een zogenaamd ‘zelfmoordpakket’, dat door verzekeraars scherp ingekocht kan worden, boordevol gecertificeerde kennis over suïcide zit, tot de nok toe gevuld is met in zelfmoord gespecialiseerde -logen en -gogen en met als uitsmijtertje een nieuwe anti-suïcide-app, waarbij ‘buddies’ en ‘lotgenoten’ alarmsignalen kunnen verspreiden zodra een door de indicatoren al verdachte zelfmoordenaar-in-spé de fase van de-daad-bij-het-woord-voegen lijkt te naderen.
U kunt zeggen: waar maak je je druk over? U kunt zeggen: zo ziet de toekomst eruit! Blijft mijn prangende vraag: zit in al die ‘pakketten’, in die permanent geworden jacht naar ‘het optimale voor de laagste prijs’, in dat ridicule geloof dat niet artsen en verplegers weten wat goed voor ons is, maar de gezichtsloze zorgverzekeraars, niet de kiem van onze groeiende honger zelfmoord te plegen? Zou het kunnen zijn dat we liever troostrijk het loodje leggen in de armen van een grootmoedige verpleegster? Dan half in leven gehouden te worden door een ‘zorgpakket’, dat via de accountants van kabinet Rutte-II door de wringer van de begrotingsdiscipline is gehaald en als ‘nog net betaalbaar’ is gekwalificeerd?
Ik geloof niet dat je politici te snel moet afrekenen op ‘stijl’, op presentatie, op hoe-komen-ze-over. Maar in Rutte-II is het verkopen van verslechtering en ontmenselijking als verbetering inmiddels structureel geworden. De spindoctors zijn definitief aan de macht en zelfs de lieftallige Jinek, het nieuwe kijkcijferkanon in de late avond, is volkomen gehersenspoeld en slikt al die verhalen over van hogerhand bepaalde ‘zorgpakketten’ voor zoete koek, niet in de laatste plaats omdat het allemaal – inderdaad – ook steeds onbegrijpelijker en complexer wordt. Eén ding staat wél vast: de hoeveelheid formulieren zal met de nieuwe zorgwet eerder toe- dan afnemen. En waar het f-woord ‘formulieren’ valt, kun je het f-woord ‘fraude’ bijna gedachteloos toevoegen. In deze wet komt het slechtste van PVVDA bovendrijven: de perfide hang van de VVD om de zorg ‘een markt’ te laten zijn (wat het minder dan ooit is) en die van de PvdA om alles van bovenaf, staatsdirigistisch, te regelen voor de klant annex burger (nul risico als uitgangspunt).
Op het moment dat ‘Grote Politiek’ niet meer uit te leggen is, noch op landelijk noch op Europees niveau, is het bij verkiezingen niet meer de vraag óf de gevreesde ‘onderbuik’ (die immers geen tegenspel meer heeft van een toegankelijk rationeel verhaal) zal opspelen, maar in welke mate. Mijn voorspelling? Dat de zelfmoordenaar op 18 maart in vele kiezers de overhand zal krijgen en het Syriza-gevoel zich via proteststemmen over allerlei partijen zal verdelen, zolang ze maar geen PvdA of VVD heten. En dat de zelfmoordstatistieken nog wel een tijdje in opwaartse richting zullen bewegen.
Wat Mark en Diederikje in 2012 ooit zo voortvarend zijn begonnen, is, zeker electoraal, een ‘zelfmoordpakket’ gebleken.
