Hoogst opmerkelijk wetenschappelijk nieuws in de Volkskrant vandaag. Onder de kop: ‘Vis heeft rare bobbel niet voor niets’. Het gaat om een raar vet vinnetje ergens achterop de vissenrug. Amerikaanse biologen hebben een heleboel vis gekocht, en zagen dat vinnetje bij een heleboel soorten zitten. En waar dient dat vette vinnetje dan voor? Wat is dan mysterieuze ‘niet voor niets’? Kijk, en dan gaat het mis. Dat weten de onderzoekers namelijk niet.
Het feit dat meerdere vissoorten met zo’n gek vet vinnetje rondzwemmen ‘suggereert dat het iets te betekenen heeft,’ zegt hoogleraar Gert Flik. Ja maar WAT dan? Misschien om stromingen te meten? Stabiliteit?
Bioloog Johan Van Leeuwen: ‘De vin kan ook een toevallig bijproduct zijn. Er ontstaan wel vaker eigenschappen die ogenschijnlijk geen nut hebben, maar vervolgens wel een functie ontwikkelen. Dat kan hier ook het geval zijn.’ Ja maar waarom ontstaan die dan, en hoezo ‘ogenschijnlijk’ geen nut als dat echt pas later komt? En nogmaals: WELKE functie heeft dat vettige vinnetje nou? Ze hebben allemaal geen idee. Maar zo’n vinnetje moét een functie hebben, want dat zegt de evolutietheorie: dat alles wat een soort meesjouwt, ergens goed voor is.
Maar is dat écht zo? Elke bioloog weet donders goed weet dat mannen tepels hebben, God mag weten waarom. En dat elke mens uitgerust is met een staartbeen. Elk lichaam toont tevens de vuilnisbak der evolutie. Dat vetbultje zou dus een volstrekt nutteloos rudimentair flubbertje kunnen zijn dat op de een of andere manier, bij verschillende soorten, zo maar tot groeien komt. Wie weet heeft ‘vis’ die rare bobbel dus wel degelijk voor niets. En ondertussen zitten die arme biologen maar te peinzen over het nut van dat gekke vinnetje.
Dat heb je wel vaker met ‘wetenschappelijk’ nieuws. Dat het eigenlijk niks met wetenschap te maken heeft, maar dat domme wetenschappers zélf het eigenlijke nieuws zijn. ‘Zwart gat blijkt groter dan gedacht’. Zegt dat iets over zwarte gaten, of over wetenschappers? ‘Verste sterrenstelsel ontdekt’. Wetenschap of dagelijks werk? Expeditie ontdekt nieuwe spinnensoorten’. Zoekt, en ge zult vinden. Nog zo een: ‘Nader onderzoek toont aan: veel gevallen van ADHD niet gesignaleerd.’ Ja inderdaad, dat krijg je dan.
Een andere vorm van non-wetenschappelijk nieuws ontstaat wanneer is de onderzoeker die via de kortste weg naar een conclusie toewerkt. Dezelfde Volkskrant (prima krant hoor, ik ben gewoon te lui om de nrc te pakken) heeft vandaag een bericht over Australische onderzoekers die wilden weten of planten tijdens ijstijden mogelijk overleefd hebben in de buurt van warme bronnen. Dus gingen ze naar Antarctica, waar je wat van die bronnen hebt, en constateerden: ‘de biodiversiteit blijkt op die plekken veel hoger te zijn dan op andere.’ Nee maar, ie had dat gedacht! En dan is het grote stappen snel thuis: ‘Dat wijst er volgens de Australiërs op dat planten- en diersoorten zich tijdens lange ijstijden op zulke locaties staande hebben weten te houden om van daaruit weer het land te koloniseren.’ Tja. Het zou kunnen. Al had ik die planten en dieren aangeraden om gewoon richting de tropen te verhuizen. Daar lukt dat overleven ‘tijdens lange ijstijden’ volgens mij veel beter. Maar nu doe ik de onderzoekers onrecht. Want ja, je bent op Antarctica, en je moet nog publiceren.
Zelfde pagina, zelfde tactiek: de Mongoolse veroveraar Djengis Khan had het mooie weer mee, zo blijkt uit boomringenonderzoek: ‘Begin 13e eeuw was het klimaat in Mongolië ongewoon warm en vochtig, en dat was goed voor het gras waarvan de Mongoolse kuddes afhankelijk waren. Dat was een voordeel voor de expansie, aldus de onderzoekers in het tijdschrift PNAS.’ Maar ja, als je thuis goed te vreten hebt, waarom zou je dan uit veroveren gaan? Hebben we niet altijd geleerd dat expansie (ik denk aan de ouwe Grieken, de Noormannen) door honger gedreven wordt? Ik wil niks zeggen, maar als uit die boomringen was gebleken dat het weer in de 13e eeuw buitengewoon guur was en dat het gras dus nauwelijks opkwam, dan had ik als wetenschapper direct geconcludeerd dat Djengis Khan en zijn horden door honger gedreven werden om elders gras te gaan zoeken. De onderzoekers hadden juist moeten concluderen dat al dat fraaie gras daar op de steppe, de Mongoolse expansie niet kan verklaren. Dan was er sprake geweest van nutteloos boomringonderzoek. Maar ja, geen blad dat zoiets leuk vindt.
En dan bevat dezelfde krant ook nog een berichtje (onder het kopje ‘milieu’) dat opent met de zin: ‘Hoe stedelingen in de VS voor hun gazon zorgen, verschilt per klimaatzone, maar bijvoorbeeld ook per leeftijdsgroep.’ Niet te geloven.
Slotzinnetje van dat stukje: ‘De onderzoekers hadden verwacht dat iedereen ongeveer hetzelfde voor zijn gazon zorgt.’
Ach ja, wetenschappers…
