Iedereen heeft ze op Facebook of Twitter zitten: mensen die menen, herstel: weten, dat magnetrons kankerverwekkend zijn. Of dat je die ziekte kunt genezen door te dansen op Dire Straits, of door zelfs maar simpelweg op te staan uit je stoel, omdat dan je chakra’s getuned zijn met je auravibraties. Dat artsen een wetenschappelijke studie van meer dan tien jaar achter de rug hebben voordat ze de ziekte medisch te lijf kunnen, dat zegt natuurlijk helemaal niets. Tien minuten Googlen en er gaat een wereld voor je open, tenslotte.
Zo zijn er ook mensen die met 100 procent zekerheid weten te stellen dat de F35 (sorry: de opvolger van de F16) een faaljager is die niet vliegt. Nooit een schroevendraaier vastgehouden, maar van het kopje controversies op Wikipedia leer je meer dan wat alle vliegtuigingenieurs aan kennis bij elkaar hebben. Tenminste, als de JSF in het nieuws is – als Boer zoekt Vrouw toevallig op tv is, transformeert diezelfde tijdlijn zichzelf moeiteloos tot agrarisch lifestyle expert. Mooi man. Sociale media. Echt een ‘hub’ van kennisuitwisseling.
Dat er weetjes worden uitgewisseld, zoveel is zeker. Maar of deze bijdragen aan het kennisniveau is een tweede. Op het internet is de hoeveelheid informatie onmetelijk. Hier tussen is (meestal) ook de juiste informatie te vinden. Maar het probleem is dat iedereen van zichzelf denkt die juiste informatie makkelijk te kunnen vinden met een simpele Google- of Wikipedia-exercitie. Gelijke toegang tot informatie staat helaas niet gelijk aan een democratisering van capaciteiten: domme mensen worden niet per se slimmer omdat ze toevallig een zoekterm op Google kunnen invoeren. Het probleem met domme mensen (of slimme mensen met een bord voor de kop – die zijn er ook heel veel) is dat zij dit zelf helaas heel anders zien.
Dit verziekt het politieke debat en is uiteindelijk schadelijk voor de democratie, zo schreef Tom Nichols afgelopen week in een zeer lezenswaardig artikel genaamd The Death of Expertise. Het gebrek aan zelfreflectie (nee, even googelen staat niet gelijk aan jarenlang doorstuderen en nee, een uurtje inlezen staat niet gelijk aan jaren praktijkervaring in het betreffende vakgebied) in combinatie met het tegelijkertijd overwaarderen van de eigen kennis en kunde maken dat veel mensen de inhoudelijke waarde van hun mening nogal overwaarderen. Goed, de Bilderberg-BigPharma-gekkies zijn er snel genoeg uit te vissen. Zelfs zonder een letter te lezen zijn ze vaak te herkennen aan de stilistische overtuigingskracht die achter hun CAPSLOCK!!!1! schuil gaat.
Maar het gaat (in ieder geval in Nederland) nog verder dan in het artikel van Nichols te lezen is. Intelligente mensen die onmiskenbaar expert zijn in een bepaald gebied, maar steeds vaker de denkfout maken dat ze daarom automagisch Deskundoloog Van Bijna Alles zijn. Academici of mensen die een diploma hebben gehaald op een universiteit, krijgen last van dezelfde trekjes als de domme Google-meute: ze zien zichzelf te snel als ‘expert’. Wat op zich ook niet gek is in een maatschappij van opgeblazen egootjes, waarin broekies ook zonder nog maar een BA-diploma op zak zichzelf ‘historicus’ of ‘jurist’ kunnen noemen zonder keihard uitgelachen te worden. Sterker nog, men neemt ze opvallend vaak serieus. En zo krijg je dus ook mensen die zichzelf ‘wetenschapjournalist’ kunnen noemen zonder over een sterk methodologische achtergrond te beschikken – waarop hun assumpties eerder naar wensdenken dan naar wetenschap neigen. Laat staan verslag van wetenschap.
Voor je het weet wordt de bewezen biologische basis voor verschillen tussen mannen en vrouwen even onder de wetenschap weggeslagen, omdat deze niet in een gewenst sociaal-‘wetenschappelijk’ wereldbeeld van gendergelijkheid past. In plaats van een uitwisseling van feiten en onderzoeksresultaten om te kunnen discussiëren over wat deze bevindingen voor beide disciplines kunnen betekenen, houdt de discussie op bij een verwerping van feitelijke bevindingen die even niet passen in het eigen gelijk. Want het gaat tenslotte niet om waarheidsvinding – ongelijk krijgen is natuurlijk een belediging voor je intelligentie. Van kritiek kan je tenslotte niet leren. Van Google wel, want die geeft je na aanpassen van de zoektermen toch wel weer gelijk. En zo wordt kennis en kunde afgebroken door het in het discours (en daarmee in het internet) invoeren van valse informatie, gedestilleerd uit ego’s en eigen gelijk.
Gelukkig gaat dit stuk niet over onszelf, maar over al die ándere domme mensen die het debat met die houding verzieken.
