Wie gewone moslims wil horen klagen over ‘een belediging van de islam’, hoeft alleen maar zijn broek te laten zakken. Die benepen instelling moet snel afgeleerd. Maar daar is geen kans op. Het was een bittere ervaring voor actrice Sam Ghilane. Ze speelt (samen met Sabri Saad el Hamus) in het stuk Pax Mama van Arnon Grunberg, een stuk over ‘moeders, fundamentalisme en menselijkheid’. Maar na een voorstelling in Groningen enige tijd geleden, werd ze hard geconfronteerd met hoe moslimvrouwen op het stuk reageren. In de Volkskrant van deze zaterdag beschrijft ze het nagesprek.
Na twintig minuten beleefde opmerkingen te hebben uitgewisseld, wilde Sabri:
“…graag wat horen van de aanwezige islamitische vrouwen die nog geen woord hadden gezegd. Geen van hen wilde beginnen, maar uiteindelijk beet een het spits af met de vraag waarom we er voor hadden gekozen handelingen in de voorstelling te doen die beledigend waren voor de islam. Het hoge woord was eruit en alle andere hoofddoekjes begonnen te knikken, in het Turks opdrachten gevend aan de vrouw die het boegbeeld was geworden van de beledigde moslim. De discussie werd heviger, de vrouwen waren boos dat Sabri in de voorstelling de Koran reciteert terwijl zijn moeder was; een kleine pop gemaakt door Ulrike Quade. Ook was er verontwaardiging dat een man in de voorstelling de onderbroek uitdoet van zijn moeder (de pop, MH). De pop werd volgens hen zelfs bevredigd, iets dat geenszins wordt gesuggereerd. (…) Dat we ten slotte naakt op het toneel stonden, was volgens hen al helemaal beledigend voor de islam.”
Ze is boos, Sam Ghilane, omdat “mijn eigen cliché van de intolerante moslim werd bevestigd.” Blijkbaar is dat toch niet echt een cliché. Ze noemt de vrouwen “verblind door het geloof”, en verzucht (in het zwalkende einde van haar opiniebijdrage) dat moslims zich niet voortdurend moeten beroepen “op het recht zich beledigd te voelen.”
De verbaasde en teleurgestelde actrice werd geconfronteerd met een ernstig probleem binnen de islamitische gemeenschap. Men heeft geen flauw benul wat islam is en wat niet. En men heeft het er ook niet over. De vrouwen die de voorstelling kraakten, weten niet beter dan dat zo maar tonen wat intiem is, of naar seks riekt, niet ‘islam’ is. En eenmaal overtuigd van de slechtheid van de voorstelling, gaan ze zelfs bevrediging zien waar geen acteur zoiets suggereert.
‘De moslimelite babbelt, alweer, graag over discriminatie, islamofobie, et cetera, maar ze weigert ondertussen in eigen kring de discussie aan te gaan over wat islam zou moeten zijn in West Europa anno 2015’
Islam is voor hen niks anders dan: zoals het hoort. Het bordje ‘islam’ hangt aan alle gebruiken en gewoonten, schaamte en angst die ze van huis aangeleerd hebben. En als ze dan uitgenodigd worden voor een toneelvoorstelling, en wanneer daar iets gebeurt wat ze vreemd of ‘vies’ vinden of ongepast, dan is dus ‘de islam’ beledigd. Ze begrijpen niets van de islam, en noemen hun eigen bekrompen opvattingen islam. En de hele boze buitenwereld beledigt de islam. Dus hoe beledig je de islam? Door uit te komen voor andere normen en waarden.
Menig moderne moslim, die het met de geloofsregeltjes niet zo nauw neemt, wil daar graag aan ontkomen en is zeer vertrouwd met die benepen opvatting over ‘de islam’. Maar ze weigeren de discussie met de traditionele generatie aan te gaan. Ze willen wég uit die bedompte omgeving, ze willen carrière maken. Profiteren van de kansen die de samenleving biedt. Niet dat ‘jij bent toch een moslim’ gezeur. Wat zich in de islamitische gemeenschap afspeelt is een brain drain. De slimmen vertrekken. De ouden, de dommen, bepalen wat de islam is.
“Ouders en vaak in het bijzonder moeders kunnen hun kinderen leren wat het belang is van tolerantie”, schrijft Sam Ghilena in de Volkskrant. Het is duidelijk dat de moeders die zij ontmoette, hun kinderen heel wat anders leren. Dat zij deze archaïsche opvatting van ‘de islam’ overdragen.
Wat dat betreft is een ander incident tijdens een toneelvoorstelling leerzaam. De voorstelling Djihad van de Belgisch-Marokkaanse filmmaker Ismaël Saïdi, beschreven in de Volkskrant van 9 februari. Een voorstelling voor jongeren, over jongens die naar Syrië vertrekken, en de tweeslachtige houding van moslimjongeren tegenover een dergelijke stap. Het is een uitnodiging om kritisch na te denken over het eigen gedrag. Een citaat uit de Volkskrant van die dag:
“Maar het is de vraag of de boodschap ook doordringt tot de leerlingen. Ze geven de acteurs een staande ovatie, maar in het debat na de voorstelling klinkt weinig zelfkritiek. ‘Akkoord, er staat nergens geschreven dat men het recht heeft te doden,’ zegt een meisje op de achterste rij. ‘Maar er staat ook nergens dat Charlie Hebdo het recht had om onze profeet te beledigen.’ Ze krijgt luid applaus.”
Dat is de volgende generatie. Een generatie die is opgegroeid met het idee dat alles wat ongelovigen doen wat hen kwetst, een belediging is van ‘de islam’ dan wel ‘de profeet’. Een uitspraak hier, een billboard daar, een tv-programma, een cartoon, een buurtcomité tegen een supermoskee – voor deze jongeren is het allemaal hetzelfde; het zijn grote en kleine misdaden tegen ‘de islam’. Het zijn allemaal tekenen dat ‘de ander’ erop uit is om te provoceren door de islam te beledigen.
En tja, als je dat doet, dan vráág je ook om een reactie. (Het is maar goed dat dit meisje niet weet dat Charlie Hebdo wel degelijk het recht heeft de profeet te beledigen.)
Wij tegen zij. ‘De islam’ versus ‘alles wat de ander doet.’ De sfeer is goed verziekt. Je mag de schuld daarvoor gerust leggen bij zaken als discriminatie, xenofobie, islamofobie, en ga zo maar door. Dat is het verhaal dat moslims graag vertellen.
Maar de schuld ligt ook voor een niet onbelangrijk deel binnen de moslimgemeenschap zélf. De moslimelite babbelt, alweer, graag over discriminatie, islamofobie, et cetera, maar ze weigert ondertussen in eigen kring de discussie aan te gaan over wat islam zou moeten zijn in West Europa, anno 2015. De islam is vrede is tolerantie, roepen ze de ongelovigen toe. Om zichzelf te beschermen. Maar de eigen gemeenschap aanspreken – tja…lastig.
Met als gevolg dat we nog minimaal een generatie te horen zullen krijgen dat een blote piemel een belediging is van ‘de islam’. En dat een jongen het niet langer pikte, die beledigingen, en vertrokken is naar Syrië.
