Zielig. De boekhandels gaan kapot. Net als de CD-winkel, de DVD-verhuurders en daarvoor de LP-verkopers, videotheken, cassettebandjesfabrikanten en zo’n beetje de gehele entertainment- en muziekindustrie ook al kapot waren gegaan aan het Machtige Medium Internet. Zielig zoals gezegd, maar niet onterecht. Dat heet: vooruitgang. En vooruitgang doet altijd een beetje pijn.
Probleem is nu dat boekhandels bij uitstek hét walhalla waren voor de culturele elite. De snobs, grachtengordeldieren, hipsters, semi-intellectuelen en klassiek liberalen verliezen aan de dode boekhandel wéér een stokpaardje waaraan alleen zij (en zij alleen! Excelsior!) hun fantastische indentiteit konden ontlenen.
Zonder boekhandel geen boeken in je kast, en zonder boeken in je kast kan helemaal niemand zien hoen ontzettend belezen je bent. Dat steekt natuurlijk. En dan zwijg ik nog over het fijne Ons Soort Mensen sfeertje (lees: rijke blanken met hoge opleiding) die zonder last van al het gepeupel (lees: de door hun favoriete politieke partij zo gepapmperde multiculturele- en arbeiderssamenleving) even heerlijk konden wegdromen in hun Letterentempel der Verbeelding.
Alwaar de Letteren zelf per definitie achterlijk duur zijn omdat de overheid ooit heeft besloten in onze ‘vrije markt’ in te grijpen en een vaste boekenprijs in te stellen. Want stel je voor dat er ook nog op de boekenmarkt sprake gaat zijn van marktwerking: misschien gaan sommige zaken, schrijvers en uitgeverijen dan wel failliet! En dat is Het Einde Van De Cultuur En Beschaving! Vandaar ook dat Nederland zo achterlijk veel volstrekt onbelezen gesubsidieerde schrijvers in het door u mede betaalde Letterenfonds heeft hangen, als uitkeringstrekkers aan de toog van de dorpskroeg.
Inmiddels is de Gekwetste Boekenelite al flink op stoom gekomen. Op de social media wordt reeds geroepen over ‘de komst van de barbaren’, ‘de totale ontlezing’, ‘het einde van het laatste restje echte cultuur’ en natuurlijk ‘de overwinning van het populisme’ (want populisten lezen uiteraard nooit).
Het is om een scheurkalender mee vol te pennen zoveel pathetisch-romantische snobistische oneliners onze belezen elite er weet uit te persen als het decor van hun fijne illusiewereldje weer eens staat te wankelen omdat de vooruitgang nou eenmaal ruimte nodig heeft. We kunnen wat dat betreft gerust wachten op wederom een Mars voor de Beschaving, inclusief Schreeuw voor Literatuur, en uiteraard flinke subsidies voor het in stand houden van plaatselijke boekhandels want ‘zonder boekhandel heeft een stad geen ziel!’.
Wie een en ander aan hilarisch overdreven intellectueel leedvermaak in beeld wil zien moet even dit fragment uit Pauw & Witteman terugkijken, alwaar Ronald Giphart en een andere populaire romannetjesschrijfster onbedoeld haarfijn uitleggen waarom de dood van boekhandels geen minuut te vroeg is gekomen.
Ondertussen is er natuurlijk niet écht iets aan de hand. Tuurlijk, de eigenaren van boekhandels die hun toko moeten sluiten zijn niet blij. Maar van zogenaamde ontlezing of verschraling van literatuur is werkelijk geen sprake.
Kleine zelfstandige boekhandels lopen soms meer dan uitstekend, dankzij slimme marketing en persoonlijke klantenbinding, maar vooral dankzij het niet behoren tot een lompe, uitstralingsloze boekhandelketen. Bovendien wordt er meer dan ooit over literatuur geluld (de Jonge Schrijversavonden en andere semi-hippe studentendingen over schrijven en schrijvers zijn op Facebook haast niet aan te slepen) en digitaal bloeit de boekenbusiness als nooit tevoren.
Althans, in de V.S. Daar houden ze wel van vooruitgang en leest zo’n beetje iedereen al jaren met een E-reader. In Nederland vinden we dat allemaal nog steeds erg moeilijk (vooral vanwege bovenegenoemd pathetisch geleuter want “een boek moet je kunnen voelen en ruiken!” en ander gemakzuchtig blablabla dat nooit een serieus argument tegen de vooruitgang is).
Maar die angst voor vooruitgang en verlies aan decor en traditie bij de snobistenelite is niet de enige reden waarom het digitaal lezen in Nederland zo moelijk gaat. Want net als in de muziekindustrie zijn het vooral de uitgevers die dankzij digitalisering hun winst zien verdampen. Was het papieren boek, dankzij de beslist anti-liberale vaste boekenprijs, per definitie exorbitant duur en de winst dus navenant hoog (maar nooit voor de schijver, ook al doet die toch het meeste werk), e-boeken kun je onmogelijk voor dezelfde prijs aanbieden. Die domme klant, dat nare gepeupel, snapt heus wel dat met het achterwege blijven van druk, distributie en tussenhandelaar een beetje e-book minstens 70 procent goedkoper hoort te zijn dan een papieren boek.
Alleen: dát is dus nog niet het geval. Wie nu in de digitale boekhandels kijkt vindt e-books die nauwelijks goedkoper zijn dan in de oud papieren boekhandel. Niet zo vreemd, want al die e-books zijn er ook gewoon in printversie, dus de kosten zijn nou eenmaal al gemaakt.
Nu de Polare-handels zijn omgevallen, en ook binnen de ivoren torens begint door te dringen dat het papieren boek over 50 jaar hoe dan ook dezelfde status zal hebben als de stoomtram, de oceaanstomer en de langspeelplaat, mogen we ons voorzichtig verheugen op de terugkeer van de marktwerking op de e-boekenmarkt.
En de papieren boekenmarkt, voor die paar liefhebbers die het belangrijker vinden zestien kilo extra in hun koffer mee op vakantie te nemen zodat ze aan de andere strandgangers kunnen laten zien hoeveel ontwikkelde smaak ze bezitten. In plaats van gewoon 2000 boeken op een tablet van slechts een paar gram met zich mee te dragen.
Tot de tijd dat de vrije markt, de vooruitgang, de innovatie en het besef van digitalisering zijn werk heeft gedaan en echt bij iedereen is doorgedrongen, downloaden wij gewoon vrolijk verder.
Gratis bijvoorbeeld. Nog zo’n voordeel van innovatie die bewust wordt tegengewerkt.
