Leuk dat je iets denkt. En dat je denkt dat wát je denkt bijzonder of de moeite waard is. Maar eigenlijk willen we maar één ding van je weten: wat dóe je? Waar ligt je passie? Waar droom je van? Dit is – sterk verkort weergegeven – de agenda waarmee de digitale maatschappij en haar vurige discipelen ons de 21-ste eeuw in willen lanceren. Luisterend naar je ‘hart’. Gedreven door ‘wie je daadwerkelijk bent’. Voortgestuwd door ‘wat je raakt’. En dat dan vervolgens mogelijk gemaakt door dat prachtige web waar iedereen op de eigen manier zijn of haar ‘ding’ kan doen. Ach, u kent die redeneertrant toch wel? Het dendert over je heen alsof er geen dood, ziekte, aarzeling, angstzweet of mislukking meer zal bestaan als jij maar je ‘missie’ hebt gevonden. Dan ligt de victorie aan je voeten. Tegenslagen, hoe pijnlijk ook, blijken dan uiteindelijk stapjes te zijn naar de verwezenlijking van je einddoel, want je doet dat ‘waar je echt voor gaat’. En dan kún je niet falen. Want ook die tegenslag ‘ben jij’. Daar ‘moest je doorheen’.
Het lijkt een kinderlijke denktrant, die ik hierboven schets. Maar ik zie ‘m – of verbeeld ik me dat? – op steeds meer fronten opduiken. Niet in de laatste plaats bij ouders. En op scholen. In marketing. In de media. Struikelen doe je over de peptalks, heiweekends en inspiratiecoaches, die de mens als een in elkaar te vallen puzzel benaderen. En u en mij beloven ons te helpen die puzzel daadwerkelijk in elkaar te laten vallen. Het is het primitieve denkschema van probleem/oplossing waar alle Google’s, Apple’s en Samsung’s van deze wereld ons hun nieuwe spullen mee door de strot proberen te duwen. Zijn er nog losse draadjes? Loop je ergens tegenaan? Staat er iets tussen jou en het ultieme geluk in? Dóe iets! Ontdek je passie. Schrijf je in voor die en die cursus. Leer hoe je jezelf presenteert, zodat de hele wereld je zal begrijpen en omarmen. Ik weet niet hoe het met jou staat, maar dagelijks krijg ik meerdere mails van hijgerige ondernemingen of collega-ZZP-ers, die mij aanbieden mij iets te laten ontdekken dat mijn puzzel in elkaar zal laten vallen. Mijn reactie! Rot op! Lang leve de puzzel, die ik ben!
Dezer dagen woedt er, onder de bezielende aanwakkering van schrijvers als Abdelkader Benali en Anton Dautzenberg, een nogal provinciaalse en uitgekauwde discussie over ‘engagement in de literatuur’. Eerlijk gezegd kan dat engagement me niet zoveel schelen, want wie de laatste schermutselingen in de boekenbranche, de malaise bij de uitgeverijen, het afschaffen van literatuuronderwijs op de scholen en de afkalvende positie van de letteren in de universitaire wereld werkelijk tot zich door laat dringen, stelt zichzelf de veel ernstiger vraag: literatuur, wel of niet geëngageerd, heeft dat überhaupt nog een toekomst? Een veeg teken in dit verband is het ongebreideld oprukken van de holistische denkwijze, zoals hierboven geschetst, onder andere vertaald in de opkomst van zogenaamde, lach niet, ‘boekendokters’, die op allerlei literair ruikende beurzen, manifestaties, braderieën en andersoortige samenkomsten van geestrijke aard ‘een consult’ aanbieden, zodat ik eindelijk de boeken ga lezen ‘die bij mij passen’ en ‘me dichter naar mijn bron zullen leiden’.
Dostojevski als maatje. Sartre als buddy. Connie Palmen als hartsvriendin. Hafid Bouazza als lotgenoot. Ach, ach… Wat zóu ik er graag keihard om schaterlachen. Wat zóu ik graag op mijn dijen willen kletsen. En wat zóu ik graag willen opperen dat een dergelijk gebruik van literatuur een strafbare vorm van zelfpijperij dan wel verkrachting is. Echter, wie schaterlacht er met mij mee? Zelfs schrijvers laten zich heden ten dage al te graag voor dit karretje spannen. Opgegeild door het holistische hulpverlenerperspectief pretenderen zij de lezer, jawel, te kunnen ‘helen’.
Wanneer het holisme, mijns inziens de ‘natuurlijke vijand’ van de literatuur, een dusdanige (marketing)invloed krijgt en de literatuur er achteloos toe overgaat zichzelf via ‘boekendokters’ onschadelijk te maken, als zegenrijke pil in de schappen te gaan liggen, moet de conclusie haast luiden dat er al meer beschavingslinies zijn doorbroken dan ik ooit voor mogelijk had gehouden. En de literatuur er, anno nu, zo goed als onverdedigd bij ligt.
17 miljoen passievolle Nederlanders, die in alles hun eigen spiegelbeeld zien, bonken op de voordeur! Jèèèggggg!
Open dat raam. En snél…
